Sử dụng "chui" hình ảnh người nổi tiếng có vi phạm pháp luật?

Dạo gần đây, có nhiều tranh cãi xoay quanh vấn đề bản quyền hình ảnh của người nổi tiếng và hành vi sử dụng hình ảnh cho mục đích thương mại của các nhãn hàng. 

Vậy dưới góc nhìn của pháp luật, vấn đề này sẽ được nhìn nhận như thế nào? Chương trình 3 phút cùng luật sư mời bạn đọc gặp gỡ Chuyên viên tư vấn pháp lý - Luật gia Tạ Quốc Dũng để tìm hiểu.

Hành động lấy hình ảnh của người nổi tiếng để quảng bá cho thương hiệu hoặc sản phẩm của mình mà chưa qua thỏa thuận và chưa có sự đồng ý của người đó thì có bị xem là vi phạm pháp luật hay không thưa luật gia? Nếu có thì khung hình phạt cụ thể cho hành động này là gì?

Luật gia Tạ Quốc Dũng: Quyền của mỗi cá nhân đối với hình ảnh của mình là quyền được pháp luật quy định và bảo vệ. Việc sử dụng hình ảnh cá nhân cho mục đích thương mại mà không có sự đồng ý của cá nhân có hình ảnh là hành vi vi phạm pháp luật (trừ một số trường hợp nhất định). 

Điều nay được thể hiện cụ thể trong khoản 1 Điều 32 Bộ luật Dân sự “Cá nhân có quyền đối với hình ảnh của mình.Việc sử dụng hình ảnh của cá nhân phải được người đó đồng ý. Việc sử dụng hình ảnh của người khác vì mục đích thương mại thì phải trả thù lao cho người có hình ảnh, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác”.

Việc sử dụng hình ảnh người nổi tiếng để quảng bá cho thương hiệu hoặc sản phẩm của mình mà chưa được sự đồng ý của người có thể bị xử phạt hành chính từ 20.000.000 – 30.000.000 đồng theo quy định khoản 3 Điều 51 Nghị định 158/2013. Hoặc có thể bị người có hình ảnh yêu cầu Tòa án ra quyết định buộc người vi phạm phải thu hồi, tiêu hủy, chấm dứt việc sử dụng hình ảnh, bồi thường thiệt hại và áp dụng các biện pháp xử lý khác theo quy định của pháp luật.

Trong trường hợp nhãn hàng hoặc thương hiệu sử dụng hình ảnh của người nổi tiếng được đăng công khai trên báo chí hoặc trên các trang tin thì có vi phạm vấn đề bản quyền hay không? Nhãn hàng này có phải chịu trách nhiệm gì với trang tin hoặc tờ báo vì hành động lấy hình ảnh và sử dụng với mục đích thương mại hay không thưa luật gia?

Luật gia Tạ Quốc Dũng: Thứ nhất chúng ta cần xét xem việc các trang tin, trang báo đó đã có thỏa thuận về việc mua bản quyền hình ảnh của người nổi tiếng đó hay chưa. Nếu đã có thỏa thuận về bản quyền thì lúc các trang tin/ báo nêu đã có quyền tài sản đối với nhũng hình ảnh nêu trên.

Do đó, nếu có bất kì cá nhân tổ chức nào sử dụng hình ảnh đó nhằm mục đích thương mại mà chưa được sự cho phép của trang tin/ báo đó thì đó là hành vi vi phạm pháp luật. Các trang tin/ báo có quyền yêu cầu các cá nhân, tổ chức xâm phạm dừng ngay việc sử dụng hình ảnh trái pháp luật, buộc các cá nhân tổ chức phải bồi thường thiệt  hại nếu có.

Nếu trong trường hợp các trang tin/ báo chưa có thỏa thuận về bản quyền hình ảnh của người có ảnh thì các cá nhân, tổ chức nếu được sự đồng ý của người có hình ảnh thì vẫn có quyền sử dụng hình ảnh mà không cần có trách nhiệm với các trang tin/ báo nếu trên.

Một ví dụ cụ thể, hồi cuối tháng 4 năm nay, bộ phim Avengers Endgame rất hot trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Thời điểm này, có nhiều người in các câu nói trong phim hoặc hình của các nhân vật trong phim như Iron Man, Captain America, Thor… lên áo thun rồi đem bán. Hành động này có vi phạm bản quyền hình ảnh hoặc luật sở hữu trí tuệ hay không thưa luật gia?

Luật gia Tạ Quốc Dũng: Theo Luật Sở hữu trí tuệ, mọi hành vi sao chép không được sự đồng ý của chủ sở hữu quyền tác giả, quyền tài sản đối với tác phẩm đều là hành vi xâm phạm bản quyền (trừ trường hợp sao chép để sử dụng cho mục đích học tập, hay nghiên cứu của riêng mình).

Nếu như các cá nhân, tổ chức in hình các nhân vật, câu nói trong phim in lên các sản phẩm để bán mà không được sự đồng ý của người có quyền tác giả, quyền tài sản đối với tác phẩm đó có thể bị buộc phải thu hồi, tiêu hủy, chấm dứt việc sử dụng hình ảnh, bồi thường thiệt hại và áp dụng các biện pháp xử lý khác theo quy định của pháp luật.

Thư Quỳnh - Nguyễn Quang