Video art của Hiraki Sawa: Lời gọi mời khó cưỡng từ cõi siêu thực

Chiếm toàn bộ không gian triển lãm của Trung tâm Nghệ thuật đương đại Vincom (VCCA), “Fragments” là chỉnh thể về một thế giới trong tưởng tượng với 12 tác phẩm video và 3 tác phẩm tranh in được nghệ sĩ xây dựng tỉ mỉ, kỹ lưỡng. Dưới sự sắp xếp của Giám đốc Nghệ thuật của VCCA Mizuki Endo, đồng thời là giám tuyển triển lãm, các tác phẩm được thể hiện dưới dạng nhiều mảnh ghép – những hình ảnh nhỏ và tách rời. Người xem không dễ dàng nắm bắt ngay câu chuyện đầy đủ mà tự thả hồn suy ngẫm, liên tưởng, kết nối những tượng trưng, ẩn dụ từ tác phẩm, từ đó chiêm nghiệm về câu chuyện của riêng mình.

Khu vực mái vòm đón ánh nắng mặt trời (Sky Dome) của VCCA được che kín, bóng tối bao trùm khiến không gian triển lãm trở nên huyền bí nhưng cũng không kém phần nên thơ, các tác phẩm trưng bày qua đó được làm nổi bật. 12 video kết hợp với ánh sáng và âm thanh dẫn dắt khán giả đi từ câu chuyện này đến câu chuyện khác.

Người xem bắt gặp ngay tại window display hai tác phẩm video “Sleeping machine I” và “Sleeping machine II”, trình chiếu trên màn chiếu hologram trong suốt. Hệ thống loa tương tác với phòng window display làm rung kính theo tiếng nhạc lúc thanh, lúc đục, như thể được phát ra từ một miền xa xôi trong ký ức. Quay vòng trong không khí là những bánh răng, những bộ phận rời rạc của đồng hồ. Chúng nhập vào nhau rồi lại tách ra bên ngôi nhà tối tăm, hoang phế, gợi những bước đi chậm chạp mà không thể ngăn cản của thời gian.

Bước vào trong, công chúng tiếp tục được sống trong tiềm thức mơ màng với ba tác phẩm trên màn hình nhỏ: “Fish Story”, “Fantasmagoria” và “For Saya”. Ba tác phẩm kể những câu chuyện vọng từ ký ức liên quan đến người thân của Hiraki Sawa, lúc là về người ông người bà sống cô lập trên bán đảo, khi là về ước mơ nhảy múa của con gái một người bạn nghệ sĩ.

Tác phẩm của Hiraki Sawa mang lại sự cộng hưởng tâm lý, thâm nhập vào chiều sâu tâm khảm. Suy nghiệm về thời gian, trí nhớ và nhân dạng cũng được cô đọng và tạo thành dòng chảy xuyên suốt "Fragments".

Chủ đề này được khám phá một cách rõ ràng nhất trong tác phẩm chiếm không gian lớn chính giữa triển lãm: "Lineament", lấy cảm hứng từ một người bạn đã mất đi trí nhớ. Ý nghĩa ẩn dụ của những hình ảnh là khó lòng đoán định, nhưng với trạng thái mất trí nhớ tượng trưng cho sự bắt đầu và kết thúc của cuộc sống, đây như một lời gợi ý về cách con người cưỡng lại quá khứ, tương lai để xây dựng ý thức và bản sắc trong hiện tại.

Chỉ vài bước chân, người xem có thể di chuyển sang những thế giới hoàn toàn mới mẻ, với hệ âm thanh và hình ảnh khác biệt. Chùm tác phẩm từ thời kỳ đầu sáng tác video art của Hiraki Sawa mang lại cho công chúng trải nghiệm chưa từng có.

Căn hộ khiêm tốn của Sawa tại London chính là bối cảnh cho những chuyến đi lạ kỳ và thú vị. Trong "Dwelling", hàng chục máy bay lượn vòng, đến và đi trong không gian nhỏ hẹp của nhà bếp và hành lang, hạ cánh gọn gàng tại sân bay là sàn phòng ngủ. "Migration" lại là cuộc hành hương của những người đàn ông và phụ nữ khỏa thân, đàn dê núi, voi, ngựa... qua sàn bếp, sàn phòng tắm, qua những cánh rừng, cây cọ... Trong “Spotter”, máy bay kích thước như đồ chơi lại là nguồn vui, niềm tò mò cho đám người tí hon quan sát. Còn “Elsewhere” là tưởng tượng của Hiraki Sawa về những gì xảy ra trong căn hộ của mình khi anh vắng mặt: mọi đồ vật bỗng sống dậy, mọc chân, đi bộ, trốn chạy…

Với "Going Places Sitting Down”, Hiraki Sawa dành tặng công chúng một chuyến bay tuyệt vời vào mộng tưởng. Những điều kỳ diệu dần hiện lên trên ba màn hình lớn: trên lò sưởi, một chú ngựa gỗ bập bênh nhẹ nhàng đung đưa, trong bồn rửa, một đàn ngựa gỗ cũng dập dềnh nối nhau qua vùng nước... Hình ảnh về vương quốc động vật và những miền đất xa xôi gợi lại trải nghiệm tuổi thơ đầy đam mê và mơ mộng.

Trong những "cõi mộng" của Hiraki Sawa, thực tại biến dạng, ranh giới giữa lạ và quen phai nhòe rồi dần tan biến. Đó là một trải nghiệm mê mải đắm chìm, với mỗi khoảnh khắc đều đáng giá. “Hoạt ảnh và âm thanh từ những tác phẩm của Hiraki Sawa được xếp đặt cẩn thận, hòa vào không gian. Tôi tin rằng triển lãm này sẽ khơi dậy, kích hoạt mọi giác quan của người xem bằng thật nhiều khoảnh khắc tuyệt vời chứa đựng trong từng tác phẩm“, giám tuyển Mizuki Endo chia sẻ.

“Fragments” là triển lãm video art công phu hàng đầu Việt Nam về quy mô sắp đặt, thiết bị, cũng như thiết kế, bài trí không gian. Với sự tham gia của những nghệ sĩ với tầm ảnh hưởng quốc tế như Hiraki Sawa, VCCA mong muốn đưa loại hình nghệ thuật độc đáo video art đến gần hơn với công chúng.

“Cõi siêu thực” của Hiraki Sawa sẽ mở của tự do từ ngày 4.8 đến hết ngày 7.10.2018 tại Trung tâm Nghệ thuật đương đại Vincom (VCCA), B1 – R3, Vincom Mega Mall Royal City (72A Nguyễn Trãi, quận Thanh Xuân, Hà Nội). Trong khuôn khổ triển lãm, VCCA sẽ tổ chức hai buổi tọa đàm nghệ thuật nhằm giúp khán giả hiểu hơn về video art cũng như thực hành nghệ thuật của nghệ sĩ Hiraki Sawa. Bên cạnh đó, những hoạt động nghệ thuật như workshop, minishow,… cũng được VCCA dành tặng công chúng. Chương trình chi tiết sẽ được cập nhật thường xuyên trên fan page chính thức của trung tâm.

Hoa Hạ