Bộ trưởng TN&MT: Cần những đột phá, biến thách thức thành cơ hội

Nhân dịp đầu năm mới, PV Dân trí đã có cuộc trò chuyện với Bộ trưởng Trần Hồng Hà về những kết quả đã đạt được, những trăn trở và định hướng cho tương lai.

“Cởi trói” cho đất, kiên quyết với môi trường

- Thưa Bộ trưởng, năm 2017 nhiều người đánh giá là năm ngành Tài nguyên và môi trường (TN&MT) “tứ bề thọ địch” nhưng bằng những nỗ lực, ngành đã tạo được bước chuyển căn bản, chuẩn bị nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững sau này. Xin Bộ trưởng cho biết những điểm nhấn quan trọng mà ngành đã đạt được trong năm qua?

- Nếu như năm 2016 là năm ngành TN&MT vượt qua khó khăn, thì năm 2017 chính là năm tạo nền tảng. Toàn ngành đã tập trung vào những mục tiêu lớn là giải quyết tồn tại của quá trình phát triển nóng để lại; tháo gỡ, cởi trói các điểm nghẽn về thể chế, chính sách để đưa nguồn lực TN&MT vào sản xuất, kinh doanh, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Có 9 điểm nhấn mà ngành đạt được trong năm 2018.

Thứ nhất, đã ban hành nhiều chính sách mới tháo gỡ các khó khăn điển hình như Nghị định số 01/2017/NĐ-CP được các địa phương, doanh nghiệp,dư luận đánh giá là đã tháo gỡ cơ bản các vướng mắc về đất đai, thị trường bất động sản, đặc biệt, đã “cởi trói” được một phần cho nông nghiệp.

Thứ hai, cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm chi phí cho người dân, doanh nghiệp đề xuất cắt giảm 45% điều kiện kinh doanh; rút ngắn 1/3-1/2 thời gian thực hiện các thủ tục về cấp giấy chứng nhận (GCN).

Thứ ba, đã tổ chức thành công Hội nghị của Thủ tướng Chính phủ cho phát triển bền vững ĐBSCL, trình Chính phủ ban hành Nghị quyết số 120/NQ-CP, mở ra mô hình mẫu về phát triển các vùng đồng bằng lớn thích ứng với BĐKH trên cả nước.

Thứ tư, công tác quản lý, sử dụng đất đai đã có sự chuyển biến rất rõ nét.

Thứ năm, đã tạo ra những chuyển biến lớn, chủ động kiểm soát, phòng ngừa không để phát sinh các sự cố ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Hoàn thành kế hoạch khắc phục đối với các dự án có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao để đi vào vận hành như: Công ty Formosa tại Hà Tĩnh, Công ty Lee&Man tại Hậu Giang... đóng góp cho tăng trưởng kinh tế.

Thứ sáu, đã dự báo kịp thời các hiện tượng thời tiết cực đoan trên diện rộng, đưa thông tin về sạt lở đất, lũ ống, lũ quét vào bản tin cảnh báo, dự báo Khí tượng thủy văn.

Thứ bảy, triển khai kinh tế hoá trong lĩnh vực quản lý tài nguyên nước, sử dụng nước tiết kiệm, hiệu quả.

Thứ tám, đã phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương thực hiện quyết liệt chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về quản lý cát, sỏi lòng sông, nhờ đó tình trạng khai thác trái phép đã giảm rõ rệt.

Cuối cùng, ngành TN&MT đã hoàn thành việc sơ kết, đánh giá một cách toàn diện các chủ trương, chính sách, pháp luật đối với 2 lĩnh vực hết sức quan trọng cho phát triển bền vững đó là đất đai, môi trường.

Coi rác thải là tài nguyên

- Các Nghị quyết gần đây của Đảng đều hết sức chú trọng đến công tác quản lý TN&MT, coi đây là vấn đề cần tiếp tục đổi mới để tạo ra xung lực mới cho phát triển. Vậy đâu sẽ là trọng tâm ưu tiên của Bộ trưởng để đáp ứng được yêu cầu trên cũng như kỳ vọng của nhân dân?

- Hai động lực quan trọng đó là đột phá trong thể chế và quyết liệt trong hành động. Chủ trương, chính sách có phù hợp đến mấy mà không được tổ chức thực hiện tốt thì sẽ không đi vào thực tiễn cuộc sống. Ngành sẽ phải nỗ thực hiện 3 trọng tâm lớn, đó là tập trung cho việc sửa đổi Luật đất đai, Luật bảo vệ môi trường (BVMT); trình ban hành chiến lược biển và khoáng sản, nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo thiên tai bởi hiểm họa thiên tai luôn gây tổn thất lớn về người và của.

- Cụ thể, trong lĩnh vực đất đai, ngành sẽ tập trung vào những vấn đề gì?

- Ngành sẽ tập trung sửa đổi Luật đất đai; trong đó xem xét một cách căn cơ một số vấn đề lớn đang đặt ra trong quản lý đất đai. Cơ chế quản lý đất đai sẽ cần được chuyển trọng tâm từ nặng về quản lý hành chính sang cơ chế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước; qua đó giải quyết 3 mục tiêu cơ bản: quản lý chặt chẽ tài nguyên đất đai;nâng cao hiệu quả sử dụng, phát huy được nguồn lực tài chính từ đất đai cho phát triển; giải quyết vấn đề khiếu kiện trọng lĩnh vực đất đai.

- Còn đối với môi trường, một lĩnh vực mà người dân rất quan tâm?

- Trong lĩnh vực môi trường, sẽ tập trung sửa đổi, bổ sung Luật BVMT tạo ra những cơ chế đột phá để quản lý huy động nguồn lực xã hội nhằm giải quyết vấn đề môi trường; chuyển thói quen từ BVMT cuối đường ống sang BVMT ở đầu đường ống, kiên quyết loại trừ quan điểm sản xuất trước làm sạch sau. Phải coi rác thải là tài nguyên, cần tái chế, tái sử dụng một cách hợp lý.

Ngoài ra, cần tập trung cải thiện chất lượng môi trường, xử lý ô nhiễm, nhất là tại các làng nghề, khu, cụm công nghiệp, khu dân cư, lưu vực sông, hồ, ven biển… Quan trọng hơn cả, cần hiểu BVMT là bảo vệ sức khỏe, cuộc sống của chính người dân và chỉ có thể thành công khi thay đổi nhận thức trước đây bảo vệ môi trường là việc của Nhà nước sang mọi người, mọi nhà, mọi tổ chức, doanh nghiệp, cơ quan phải tự chịu trách nhiệm đối với những gì mình thải ra môi trường.

Đã đến lúc không thể không thay đổi

- Có lần ông còn nói, đã đến lúc “không thể không thay đổi”. Vậy đâu là lý do thưa ông?

- Hiện nay, đang có những dịch chuyển lớn trong chính sách đầu tư quốc tế, đặc biệt là chuyển năng lượng từ “đen” sang “xanh”, tiến tới phi các-bon hóa nền kinh tế. Điều đó được thể hiện trong những cam kết rất mạnh mẽ tại Hội nghị Thượng đỉnh “Một hành tinh” diễn ra tại Paris, Pháp, tháng 12/2017, mà điển hình là tuyên bố của WB về việc ngừng hỗ trợ tài chính cho các dự án ảnh hưởng đến môi trường.

Ở Việt Nam, mô hình phát triển hiện nay còn chủ yếu dựa vào khai thác tài nguyên, chưa quan tâm đúng mức đến BVMT và ứng phó với biến đổi khí hậu. Nếu không có những thay đổi mang tính cơ bản trong nhận thức, hành động của toàn xã hội thì các thế hệ mai sau, thậm chí là ngay cả hôm nay sẽ phải gánh chịu nhiều hậu quả khôn lường.

- Vậy thay đổi đó là những gì, được hiểu như thế nào?

- Trước hết, thay đổi trong nhận thức, hành động của các cấp chính quyền và toàn xã hội về mô hình phát triển;

Thứ hai, là thay đổi trong mô hình phát triển, cần tiếp tục chuyển đổi theo hướng xanh, thân thiện mới môi trường với lộ trình phù hợp.

Thứ ba, đó là thay đổi trong cơ chế, chính sách theo hướng giảm phát thải các-bon,ô nhiễm môi trường, chuyển từ ứng phó sang chủ động phòng ngừa và ngăn chặn suy thoái và ô nhiễm môi trường, phi các-bon hóa các ngành kinh tế. Nâng cao tiêu chuẩn, chất lượng môi trường, giảm phát thải khí nhà kính chính là điều kiện tiên quyết để Việt Nam hội nhập quốc tế thành công.

Được biết tại Hội nghị Tổng kết của ngành năm 2017 vừa qua, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng đã có những chỉ đạo sát sao đối với công tác TNMT…?

Phó Thủ tướng đã ghi nhận những đóng góp của chúng tôi thay mặt Chính phủ, thay mặt Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, ông ghi nhận, đánh giá cao và biểu dương ngành TNMT nói chung, Bộ TNMT nói riêng. Phó Thủ tướng cũng nhận xét là: “Đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, bất cập để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp, người dân; có bước tiến lớn trong cải cách thủ tục hành chính”.

Đồng thời Phó Thủ tướng cũng chỉ đạo: “Phát triển nhanh nhưng phải bền vững, phải tăng đầu tư, tăng sản xuất kinh doanh. Phát triển kinh tế đỏi hỏi phải tăng đầu tư, khai thác hợp lý các nguồn lực tài nguyên, đẩy mạnh sản xuất, đẩy mạnh kinh doanh giải quyết tốt vấn đề tăng trưởng và môi trường; phát triển và công bằng xã hội. Giữ vững được 3 mối quan hệ hữu cơ của 3 trụ cột chính là phát triển kinh tế, văn hóa, và bảo vệ môi trường”.

- Ông mong muốn cụ thể gì từ những người làm báo chúng tôi?

- Tôi mong các bạn truyền tải thông tin về những thay đổi đột phá trong cơ chế chính sách, pháp luật của ngành đến với người dân, doanh nghiệp đồng thời tiếp tục có tiếng nói phản biện để ngành TN&MT cùng với các ngành khác tiếp tục tham mưu cho Chính phủ hoàn thiện hơn nữa thể chế, chính sách, pháp luật về TN&MT, đáp ứng được yêu cầu hội nhập quốc tế và phát triển bền vững đất nước.

- Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Bùi Hoàng Tám (thực hiện)