Thành bậc điện Kính Thiên và 3 bảo vật quốc gia tại Hoàng Thành Thăng Long

Thành bậc điện Kính Thiên thời Lê trung hưng

Đại diện Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội thông tin với PV Dân trí, Thành bậc điện Kính Thiên, thời Lê trung hưng là hiện vật gốc, độc bản gắn với di tích điện Kính Thiên - di tích quan trọng đặc biệt của Di sản văn hóa thế giới khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội.

Theo đó, Thành bậc điện Kính Thiên là di tích hiếm còn sót lại trong kiến trúc Hoàng cung thời Lê. Điện Kính Thiên - cung điện quan trọng bậc nhất, nơi cử hành các nghi lễ long trọng nhất của triều đình, nơi đón tiếp sứ giả nước ngoài và là nơi thiết triều bàn những việc quốc gia đại sự.

Cặp thành bậc mang niên đại Lê trung hưng (thế kỷ XVII-XVIII) có cấu trúc và hoa văn trang trí hoàn toàn giống nhau gồm tượng rồng ở phần trên và các họa tiết trang trí ở mặt ngoài của thành bậc.

Rồng được chạm trong tư thế vận động từ trên xuống dưới theo chiều dọc của thành bậc, đầu rồng ngẩng cao, trán dô tạo thành u, má nhỏ, mũi sư tử, mắt tròn, tai thú, miệng dài, lưỡi ngắn, nanh nhọn, miệng ngậm ngọc, sừng dài có nhánh, bờm có 4 dải lượn hất ngược về phía sau, thân tròn mập có vảy, uốn 7 khúc hình sin, bụng có vây.

Rồng có 2 chân, chân to, khỏe, 5 ngón chân chiều đốt, 5 móng sắc nhọn. Chân trước vươn lên nắm râu; chân sau ở tư thế gấp khủyu đạp mạnh kéo thân trườn về phía trước. Khủyu có lông, lông dài, hình đao lửa chạy dài về phía sau. Bám sát thân là các cụm mây kéo dài hình đao, các đao mây chạm nổi uốn khúc, giữa có sóng nổi, đầu ngọn lửa thuôn dài chuyển hóa thành hình đao mác.

Mặt ngoài lan can hình tam giác có đường diềm chạm một nửa hình hoa liên tiền nối tiếp nhau, góc tạo bởi 2 đầu cánh hoa chạm một nửa hình hoa cúc. Bên trong khung hình tam giác vuông, chạm đề tài cá hóa long trong đầm sen. Trong đầm còn có uyên ương bơi lội trên sóng nước, các cụm sóng có tạo nổi sóng bạc 3 ngọn. Nổi trên các con sóng là đồ án nụ - hoa - lá sen, trên đỉnh là cụm mây.

Nền và thềm bậc điện là di tích ít ỏi trong kiến trúc Hoàng cung thời Lê còn sót lại đến ngày nay, phần nào phản ánh được quy mô hoành tráng của điện Kính Thiên xưa.

Không gian nơi này trở thành một di tích "kép" cho cả hai thời đại: Điện Kính Thiên của Hoàng thành Thăng Long xưa và Bộ Tổng Chỉ huy Quân đội nhân dân Việt Nam - di tích lịch sử quan trọng của lịch sử hiện đại Việt Nam.

Súng thần công thời Lê trung hưng

Súng thần công A9-2782 được phát hiện trong các hố khai quật tại Khu di tích khảo cổ học 18 Hoàng Diệu, Ba Đình, Hà Nội thuộc Khu Trung tâm của Hoàng thành Thăng Long thời Lý, Trần, Lê. Hiện vật được phát hiện trong các hố có địa tầng ổn định và tin cậy.

Súng thần công thời Lê trung hưng có hình trụ tròn gồm 4 phần: miệng súng, thân súng, bầu súng và chuôi súng. Súng không có trục quay (trục điều hướng), quai và núm.

Súng thần công được sử dụng ở Đại Việt từ cuối thời Trần, khoảng cuối thế kỷ XIV. Công nghệ đúc súng của Đại Việt và sau này là Đại Nam đã đạt đến trình độ cao. Các bộ sưu tập thời Lê ngày nay được biết đến chủ yếu có niên đại thời Lê trung hưng, là loại hình súng nhỏ (còn được gọi là súng lệnh), hiếm có loại súng lớn.

Súng Thần công A9-2782 phát hiện tại Hoàng thành Thăng Long là minh chứng cho trình độ phát triển của súng thần công Việt Nam thế kỷ XVII.

Bộ sưu tập bát, đĩa, gốm hoa lam ngự dụng thời Lê sơ, Hoàng Thành Thăng Long

Trong 4 bảo vật được công nhận bảo vật quốc gia đang trưng bày tại khu Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội có bộ sưu tập bát, đĩa gốm hoa lam ngự dụng thời Lê sơ thuộc thế kỷ XV - đầu thế kỷ XVI. 

Đại diện Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội cho biết, những bát, đĩa đồ gốm hoa lam ngự dụng, thời Lê sơ, Hoàng thành Thăng Long đề cử là những hiện vật được tạo tác hoàn toàn thủ công, do vậy, đó là sản phẩm đơn chiếc và độc bản, không có hiện vật nào hoàn toàn giống với hiện vật này.

Các bảo vật có khác nhau về kích thước, bố cục hoa văn nhưng đề tài và kỹ thuật trang trí hoa văn trên các di vật trong bộ sưu tập là giống nhau, bao gồm: đồ án hoa văn đôi rồng bay lượn và nối đuôi nhau theo chiều kim đồng hồ, đồ án rồng cuộn, đồ án cánh sen, đồ án hoa liên tiền (hay còn được gọi là hoa chanh), đồ án hồi văn.

Đồ án trang trí hình rồng có chân 5 ngón với 5 móng sắc nhọn mang tính biểu trưng cho quyền lực của nhà vua và phản ánh sự chi phối mạnh mẽ của tư tưởng Nho giáo thời Lê sơ, phản ánh giá trị văn hóa tiêu biểu của thời Lê sơ.

Sự khác biệt về hình dáng, cấu trúc của đồ vật gắn với sự chuyển biến về họa tiết hoa văn cung cấp tư liệu quan trọng cho việc nghiên cứu lịch sử, văn hóa của thời Lê sơ.

Do đó, bộ sưu tập bát, đĩa đồ gốm hoa lam ngự dụng, thời Lê sơ, Hoàng thành Thăng Long là tư liệu có giá trị đặc biệt quan trọng cho việc nghiên cứu lịch sử văn hóa của Thăng Long nói riêng, lịch sử văn hóa Đại Việt thời Lê sơ nói chung.

Đầu rồng thời Trần

Đầu rồng thời Trần là một trong số 27 bảo vật quốc gia vừa được công nhận, được trưng bày tại khu Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long - Hà Nội.

Đầu rồng là một bộ phận quan trọng trong bộ sưu tập trang trí trên bộ mái kiến trúc truyền thống nói chung và kiến trúc thời Lý, Trần nói riêng.

Đầu rồng thể hiện rồng ở tư thế chuyển động, bờm và mào chuyển động mạnh với nhiều khúc uốn lượn, hướng về phía trước, má phình rộng, miệng mở to, ngậm ngọc báu, mũi và môi trên biến thành mào lửa hình lôi văn chữ S, răng nanh dài và uốn cong lên theo mào lửa, mắt to tròn và nổi rõ tai to, rộng được tạo thế uốn lượn theo chuyển động của mào và bờm, thân phủ kín vảy.

Đầu rồng là minh chứng sinh động cho sự tiếp nối và kế thừa nghệ thuật thời Lý của nghệ thuật tạo hình thời Trần, qua đây cũng thấy được những biến chuyển của nghệ thuật thời Trần so với nghệ thuật thời Lý.