Lễ hội Mường Khô- nét văn hóa độc đáo ở xứ Mường

Lễ hội Mường Khô mang đậm nét tâm linh, là dịp để bà con gặp gỡ cùng nhau tưởng nhớ, tri ân tổ tiên, những người có công khai phá xây dựng nên những bản, làng đông vui, trù phú, và cầu mong cho nhân khang, vật thịnh, mùa màng tươi tốt, con người và vạn vật sinh sôi nảy nở.

Vùng đất Mường Khô là nơi cư trú của dòng họ Hà Công - một trong những dòng họ có uy tín, thế lực. Nơi đây cũng chính là quê hương của vị thủ lĩnh phong trào Cần Vương: Hà Văn Mao. Vào ngày mùng 10 tháng Giêng hằng năm nhân dân làng Muỗng và lân cận của huyện Bá Thước lại nô nức trẩy hội Mường Khô với lòng thành kính để tưởng nhớ những người đã có công khai phá ra vùng đất này.

Để chuẩn bị cho lễ hội, những người có uy tín trong làng và nhân dân trong Mường đã chuẩn bị chu đáo những đồ lễ tế như trâu, lợn, gà, cá, bánh chưng, rượu, gạo, hoa quả… Đồ lễ được sắp thành 18 mâm cỗ, trong đó có 10 mâm cỗ mặn, 2 mâm bánh chưng và 6 mâm ngũ quả.

Khi công việc chuẩn bị đã hoàn tất, sáng mùng 10 tháng giêng người dân Mường Khô chọn giờ đẹp tiến hành nghi lễ rước kiệu ra Chùa Mèo - nơi thờ tự tổ tiên của dòng họ Hà Công. Dẫn đầu đoàn rước là đội cồng, chiêng vừa đi vừa diễn tấu, sau là chấp kích, bát bửu, kiệu long đình có lọng che.

Đồ tế lễ được đặt ở 2 nơi là Đền Cụ (Hậu cung) và nhà chính - nơi thờ những người có công với nước, với Mường như: Hà Công Thái, Hà Công Ngôn, Hà Công Chấn, Hà Văn Mao, Hà Triều Nguyệt. Sau đó là những nghi thức tế lễ để tỏ lòng thành kính đối với tổ tiên và cầu cho mưa thuận gió hòa.

Đặc biệt, trong lễ hội không thể thiếu tiết mục của hàng trăm cô gái mặc trang phục truyền thống xếp thành hàng trang nghiêm mang theo hàng trăm chiếc cồng xướng lên những âm thanh vang vọng khắp núi rừng báo hiệu lễ hội bắt đầu.

Lễ hội Mường Khô lúc đầu chỉ là việc thờ cúng của một gia đình, một dòng họ sau này trở thành lễ hội lớn của cả một vùng thể hiện nét đẹp trong đời sống tình cảm, tâm linh của đồng bào dân tộc Mường ở vùng cao xứ Thanh. Đối với mỗi gia đình xứ Mường thì dịp này cũng giống như họ được ăn một cái Tết lại.

Nếu phần lễ là những nghi lễ tôn nghiêm, thành kính, thì phần hội trong lễ hội Mường Khô là những trò chơi, trò diễn đặc sắc như tung còn, chơi mảng, chọi gà, đánh đu, đánh cồng chiêng… thu hút đông đảo người dân tham gia. Đây cũng là dịp để người dân vùng Mường Khô “phô diễn” những trò chơi, trò diễn của mình.

Đến với lễ hội Mường Khô du khách sẽ được hòa mình vào không khí nhộn nhịp của phiên chợ vùng cao, được thưởng thức những món ăn đặc trưng của đồng bào dân tộc Mường như rượu cần, cơm lam, canh đắng… Mỗi khi lễ hội diễn ra, bà con trong vùng có của ngon, sản vật quý như nấm hương, mộc nhĩ, mật ong rừng, măng đắng, măng khô… cũng mang ra bày bán.

Bán hàng trong ngày hội chỉ là việc phụ góp phần làm cho không khí thêm tươi vui, nhộn nhịp. Đây cũng là phiên chợ mua may bán rủi của bà con xứ Mường.

Một số trò chơi dân gian không thể thiếu trong lễ hội

Nguyễn Thùy