Viêm họng - khi nào cần dùng kháng sinh?

PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng, nguyên Trưởng khoa Nhi (Bệnh viện Bạch Mai) trả lời:

Những dịp thời tiết thay đổi, trẻ em, người lớn đều có nguy cơ mắc các bệnh hô hấp, trong đó có viêm họng. Cá nhân tôi phải đối việc dùng thuốc kháng sinh ngay khi có triệu chứng bởi nó vừa không cần thiết, tốn kém và còn có nguy cơ gây kháng thuốc nguy hiểm.

Nhất là với viêm họng ở trẻ em có đến 70 – 80% là do virus gây ra. Số còn lại là do liên cầu (vi khuẩn). Điều này có nghĩa, cứ 10 trẻ viêm họng thì 7 – 8 trường hợp không phải dùng kháng sinh, vì kháng sinh không tiêu diệt được virus. Lúc này, bệnh nhân chỉ cần điều trị triệu chứng.

Điều trị triệu chứng ở đây là trẻ ho thì cho dùng thuốc ho, sốt thì cho uống hạ sốt, thuốc long đờm; nghẹt, sổ mũi thì dùng nước muối biển, thuốc làm co mạch hoặc kháng histamin.

Trên thế giới, phác đồ điều trị ho, viêm họng do virus cũng không dùng kháng sinh. Vì thế, đừng vội dùng kháng sinh cho trẻ ngay khi bắt đầu có triệu chứng, điều đó là không cần thiết.

Để rõ ràng hơn, tôi sẽ mô tả triệu chứng trẻ bị viêm đường hô hấp trên, viêm họng không cần sử dụng kháng sinh.

Đó là khi trẻ có các biểu hiện viêm kết mạc, chảy mũi, ho, tiêu chảy, ban dạng vi rút, các bố mẹ hãy bình tĩnh theo dõi con tại nhà (hoặc đi khám nếu bố mẹ thấy không yên tâm) vệ sinh mắt, mũi bằng nước muối sinh lý, muối biển, vệ sinh sạch răng miệng, cho trẻ súc bằng nước muối, ăn đồ loãng, uống nhiều nước ấm để hỗ trợ làm loãng dịch đờm dãi.

Nếu trẻ sốt trên 38.5 độ hãy dùng thuốc hạ sốt paracetamol theo cân nặng. Nếu trẻ ho nhiều, nên đi khám để được hướng dẫn dùng loại thuốc ho phù hợp.

Còn khi có những biểu hiện sau, cho thấy bệnh nhân có nguy cơ bộ nhiễm, viêm họng do vi khuẩn (kháng sinh tiêu diệt được vi khuẩn) thì cũng đừng tuỳ tiện tự mua kháng sinh ở nhà thuốc mà hãy đưa trẻ đi khám để được chỉ định thuốc phù hợp.

Đó là khi bệnh nhân có sốt trên 38,5 độ C, sưng đau hạch cổ, đau đầu, nốt xuất huyết ở vòm, đau bụng, chất xuất tiết ở họng, amidan cho thấy khả năng lớn bệnh nhi viêm họng do liên cầu tan huyết beta -nhóm A. Lúc này trẻ sẽ phải sử dụng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ.

Mục đích của dùng kháng sinh lúc này là nhằm tiêu diệt vi khuẩn với mục tiêu khỏi bệnh lâm sàng tối đa, vi khuẩn chết không thể đột biến, giảm thiểu kháng thuốc.

Tuyệt đối không dùng kháng sinh nửa vời, sau 2 - 3 ngày dùng thuốc thấy trẻ hết sốt, hết ho, ăn được lại nghĩ "trộm vía con khỏi" mà dùng thuốc.

Bởi lúc này, do tác dụng của kháng sinh vi khuẩn đang bị yếu dần đi, không có sức phản kháng để gây các triệu chứng ồ ạt như ban đầu. Nhưng vi khuẩn mới chỉ yếu mà chưa chết hẳn. Nếu dừng thuốc, vi khuẩn không bị tiêu diệt, dần khoẻ lại, sống lại và dần có sức đề kháng với chính loại kháng sinh đang uống, từ đó gây nên tình trạng kháng thuốc rất nguy hiểm, bị nhiễm bệnh lần sau loại kháng sinh đó sẽ không cò tiêu diệt được vi khuẩn.

Vì thế, với trường hợp nhà bạn, sau một buổi sáng ngủ dậy đau rát họng, hãy cho trẻ súc miệng nước muối ấm, uống nước ấm, ăn cháo loãng ấm sẽ giảm đau và tiếp tục theo dõi triệu chứng, cho trẻ đi khám nếu thấy không yên tâm để được hướng dẫn sử dụng thuốc ho, hạ sốt một cách hợp lý.

Hồng Hải (ghi)