Vàng da coi chừng dấu hiệu của ung thư đường mật

Hầu hết các u đường mật là u ác tính 

Người đàn ông 56 tuổi đến bệnh viện kiểm tra sức khỏe trong tình trạng vàng da, cơ thể mệt mỏi, chán ăn, sụt cân. Qua các kết quả thăm khám, kiểm tra hình ảnh, xét nghiệm, sinh thiết… bác sĩ xác định bệnh nhân bị ung thư đường mật. 

TS.BS Võ Văn Hùng, Phó trưởng khoa Tiêu hóa Gan Mật, Bệnh viện Bình Dân cho biết, sỏi mật là nguyên nhân ngoại khoa chính gây ra tình trạng vàng da nhưng nguyên nhân đáng sợ nhất là ung thư đường mật. Vàng da do các u lành tính rất hiếm gặp, các khối u phát hiện trên đường mật đa số là ác tính. Ung thư đường mật ít gặp hơn ung thư gan, nhưng bệnh thường được phát hiện khá trễ, ảnh hưởng đến kết quả điều trị và thời gian sống còn của bệnh nhân. 

Tỷ lệ sống sau 5 năm của ung thư đường mật trong gan là 15,9% và ung thư đường mật ngoài gan là 27,8%. Tuổi mắc bệnh trung bình trong cộng đồng là 50-70 tuổi, nam nhiều hơn nữ, khoảng 25-57% có kèm sỏi mật. Hiện nay, phát hiện sớm ung thư đường mật còn rất khó khăn, đặc biệt là khi có kết hợp sỏi đường mật. Đa số trường hợp khi phát hiện đã có xâm lấn các mạch máu quan trọng của gan, gây khó khăn cho phẫu thuật triệt để cắt bỏ khối ung thư. 

Người bệnh bị nhiễm trùng mạn tính, nhiễm ký sinh trùng, tiếp xúc các hóa chất dùng trong công nghiệp cao su, có nang đường mật, xơ gan bẩm sinh, viêm đường mật xơ hóa nguyên phát, viêm loét đại tràng là các yếu tố thuận lợi đối với ung thư đường mật. Ung thư đường mật trên bệnh nhân viêm loét đại tràng có khuynh hướng diễn tiến trầm trọng hơn. 

TS.BS Hùng cho biết: "Vàng da là triệu chứng phổ biến nhất, xuất hiện ở khoảng 90% các trường hợp, u vùng ống gan chung có triệu chứng sớm hơn u các ống gan phải và trái. Triệu chứng vàng da có thể dễ dàng quan sát được, nhưng là một dấu hiệu của ung thư đường mật hoặc các bệnh lý lành tính khác như sỏi mật, xơ gan, viêm gan, tán huyết... Ung thư đường mật có dự hậu rất xấu, đặc biệt là ung thư vùng rốn gan. Nếu không điều trị, bệnh nhân tử vong do suy gan và di căn trong vòng 3-6 tháng". 

Bên cạnh vàng da, người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng đau bụng, sốt, ngứa toàn thân, thiếu máu, sụt cân, chán ăn… Những trường hợp bệnh nặng, nhập viện ở giai đoạn muộn có thêm triệu chứng báng bụng (có dịch trong ổ bụng). Qua các thăm khám cận lâm sàng như siêu âm, chụp cắt lớp điện toán, cộng hưởng từ, nội soi mật tụy ngược dòng, xét nghiệm máu, sinh thiết… bác sĩ sẽ xác định tình trạng mà người bệnh đang đối mặt từ đó có giải pháp điều trị phù hợp.  

Điều trị ung thư đường mật rất khó khăn

Đến nay, phẫu thuật triệt để là phương pháp duy nhất cải thiện thời gian sống còn của bệnh nhân. Tuy nhiên, có trên nửa số trường hợp trong khi phẫu thuật phát hiện có di căn phúc mạc hoặc di căn xa dù các phương tiện chẩn đoán trước mổ cho thấy còn khả năng làm phẫu thuật triệt để. Do bản chất xâm lấn tại chỗ và do vị trí quan trọng của vùng rốn gan (chỗ chia của 2 ống gan), khả năng phẫu thuật điều trị triệt để ít và khó thực hiện. 

Trên thực tế chỉ có 15 đến 30% trường hợp ung thư đường mật vùng rốn gan có thể cắt bỏ được. Trong đa số trường hợp, ngoài việc cắt bỏ đường mật có u, bác sĩ phẫu thuật phải cắt luôn phần gan có u xâm lấn. Dự hậu của ung thư đường mật rất xấu, đặc biệt là ung thư vùng rốn gan, nếu không điều trị, bệnh nhân tử vong do suy gan và di căn trong vòng 3 đến 6 tháng. Trong nhiều trường hợp được phát hiện, khối u thường đã xâm lấn gan vào các cấu trúc quan trọng lân cận như mạch máu và bạch huyết. 

Phẫu thuật điều trị ung thư đường mật là phẫu thuật phức tạp, chỉ được thực hiện tại một số trung tâm ngoại khoa lớn tại Việt Nam. Tỷ lệ tử vong trước, trong và sau phẫu thuật là 1,3 đến 11% với tỷ lệ biến chứng sau phẫu thuật là 35 đến 50%. Trong những trường hợp không thể cắt bỏ u, người bệnh có thể được đặt ống thông (stent) đường mật qua chỗ hẹp là tốt nhất, giúp mật lưu thông từ gan xuống ruột và bệnh nhân sẽ giảm vàng da. Phương pháp dẫn lưu mật giúp cải thiện chất lượng sống của bệnh nhân bao gồm giảm vàng da, ăn uống ngon miệng hơn nhờ có dịch mật tiêu hóa thức ăn. 

Đối với các trường hợp ung thư đường mật giai đoạn muộn, đã có xâm lấn và di căn rõ rệt trên các chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, CT scan, chụp cộng hưởng từ mật tụy… người bệnh có thể chọn lựa các thủ thuật với mục đích giảm vàng da. Thủ thuật ưu tiên là đặt ống thông qua chỗ hẹp bằng nội soi từ đường miệng. Nếu nội soi thất bại, bệnh nhân có thể được đặt ống dẫn lưu vào đường mật xuyên gan qua da. 

Các thủ thuật trên nhằm làm giảm vàng da, cải thiện chất lượng sống của bệnh nhân, tỷ lệ biến chứng và tử vong do thủ thuật thấp hơn phẫu thuật, nhưng không cải thiện thời gian sống còn của người bệnh. Hiện nay, có một số thuốc mới được dùng điều trị ung thư đường mật nhưng tỷ lệ đáp ứng còn thấp, nhất là các bệnh nhân đã quá chỉ định phẫu thuật, không còn cắt được u. 

Để giảm nguy cơ mắc ung thư đường mật, bác sĩ khuyến cáo cộng đồng cần tránh các yếu tố thuận lợi của ung thư đường mật như: hóa chất độc hại, điều trị sớm các bệnh nhiễm trùng mạn tính, bệnh ký sinh trùng như giun sán, bệnh sỏi mật, các bệnh đường mật khác (nang đường mật, xơ gan, viêm đường mật xơ hóa…), bệnh viêm loét đại tràng. 

Mọi người nên khám sức khỏe định kỳ hàng năm, đặc biệt những người trên 50 tuổi, lứa tuổi thường gặp của bệnh ung thư đường mật. Trong các trường hợp có đau vùng bụng trên bên phải, tiểu vàng sậm, vàng da, vàng mắt nên đến ngay các trung tâm y tế để phát hiện bệnh sớm trong giai đoạn còn phẫu thuật triệt để.