Tử vong vì thuốc tê khi trồng răng giả

Sử dụng thuốc gây tê hay gây mê cũng giống như dùng dao hai lưỡi mà lưỡi nào cũng bén. Thuốc đưa đến tác dụng làm giảm bớt những cơn đau cho người bệnh rất tốt nhưng đồng thời cũng có thể gây ra những tai biến chết người

Cứu tinh của những cơn đau

Thuốc gây tê là thuốc có tác dụng ức chế dây thần kinh cảm giác để làm tạm thời mất cảm giác tại nơi thuốc tiếp xúc. Tức là thuốc chỉ gây tê, làm mất cảm giác đau đớn tại nơi có thuốc chứ không ảnh hưởng đến ý thức, hoạt động cơ thể. Khi nhổ răng, trồng răng và được tiêm thuốc tê chẳng hạn, ta thấy vùng nướu được tiêm tê cứng và không còn cảm giác nữa nhưng ý thức vẫn tỉnh táo, tay chân vẫn hoạt động bình thường. Thuốc gây tê được chia làm hai loại: gây tê bề mặt như tetracain, ethyl clorid… dùng để bôi, đặt trên da, niêm mạc, nhỏ mắt và gây tê tiêm như lidocain, bupivacain... Khi tiêm sẽ xuyên thấm qua da – niêm mạc, gây tê ngoài màng cứng và gây tê tuỷ sống.

Còn thuốc gây mê là thuốc có tác dụng ức chế hệ thần kinh trung ương để làm mất hoàn toàn ý thức, phản xạ và mọi cảm giác của toàn thân. Tức là khi được gây mê người bệnh sẽ bất động, ngủ say như chết. Tương tự thuốc gây tê, thuốc gây mê hiện cũng được chia làm hai loại: gây mê dạng hít và gây mê tĩnh mạch. Thuốc gây mê dạng hít là các thuốc bay hơi ở thể khí được dùng qua đường hô hấp để duy trì mê sau khi khởi mê bằng thuốc gây mê tĩnh mạch, có các thuốc như ether, halothan, dinitrogen oxide... Để tránh giảm oxy huyết phải dùng thuốc gây mê dạng hít phối hợp với một nồng độ oxy thích hợp. Thuốc gây mê tĩnh mạch là các thuốc dùng đường tiêm tĩnh mạch chủ yếu để khởi mê nhanh và sau đó duy trì bằng thuốc mê dạng hít thích hợp hoặc được tiêm truyền gián đoạn hay liên tục. Người ta cũng dùng thuốc gây mê loại đơn thuần để gây ngủ nhẹ trong các phẫu thuật ngắn, đặc biệt được tiến hành với sự hỗ trợ của thuốc gây tê, có các loại thuốc như: thiopental, ketamin, etomidat...

Tai biến luôn chực chờ

Trong số các thuốc gây tê thường sử dụng, lidocain được dùng rộng rãi nhất, hay thấy trong các tiểu phẫu của khoa răng hàm mặt, tai mũi họng, ngoại sản... Do thời gian gây tê quá ngắn, thuốc thường được thêm chất co mạch adrenalin để kéo dài tác dụng cục bộ. Từ lâu, trong y khoa đã có lưu ý các bác sĩ điều trị phải hết sức thận trọng khi dùng adrenalin phối hợp với thuốc gây tê vì dùng quá mức có thể gây thiếu máu cục bộ, dẫn đến những nguy hiểm cho bệnh nhân. Tác dụng phụ của thuốc gây tê thường gặp là hạ huyết áp, nhịp tim chậm. Khi tác dụng trên thần kinh sẽ gây vật vã, suy hô hấp và co giật. Đặc biệt thuốc có thể gây dị ứng, viêm tắc tĩnh mạch, trầm trọng nhất là sốc phản vệ. Vì vậy bác sĩ phải đánh giá được liều dùng an toàn thông qua xác định tuổi, cân nặng của bệnh nhân, đặc điểm lâm sàng, mức độ vùng mạch máu ở nơi thuốc tiếp xúc và thời gian dùng thuốc. Nếu dùng đường tiêm, phải cẩn thận theo dõi tác dụng độc trong 30 phút đầu sau khi tiêm và cần có thuốc cấp cứu để xử lý kịp thời khi bị tai biến.

Hiện vẫn chưa có một thuốc gây mê lý tưởng có đặc điểm khởi phát tác dụng nhanh, êm dịu; khoảng cách an toàn giữa liều điều trị và liều độc rộng; không có tác dụng phụ… Điều này cũng có nghĩa các thuốc gây mê đang dùng đều độc và có thể gây tác dụng phụ. Hầu hết có thể gây suy hô hấp, giảm huyết áp, suy chức năng tuần hoàn não. Một số thuốc có thể gây suy gan, suy thận. Hiện trong y khoa cũng không gây mê bằng một thuốc duy nhất mà được thay bằng “gây mê cân đối”, tức là dùng phối hợp nhiều thuốc có tác dụng khác nhau để tạo ra trạng thái mê cân đối. Như bên cạnh thuốc gây mê, dùng thuốc tiền mê là thuốc an thần, thuốc chống co thắt, thuốc dãn cơ, thuốc giảm đau... Sử dụng thuốc gây mê luôn luôn có nguy cơ bị tai biến cho nên phải sẵn có các phương tiện cấp cứu để đối phó với trường hợp tai biến do thuốc và cả với các tai biến khác xảy ra trong cuộc phẫu thuật. Nên lưu ý sốc có thể do thuốc gây tê, gây mê nhưng cũng có thể do phản xạ thần kinh khi tiến hành mổ xẻ ở các vùng nhạy cảm như hầu, họng, cổ, hậu môn... Việc sử dụng các loại thuốc này chỉ an toàn khi được tiến hành bởi bác sĩ được đào tạo một cách bài bản chuyên khoa gây mê hồi sức.

Theo PGS.TS.DS Nguyễn Hữu Đức

SGTT