Làm gì khi trẻ bị viêm tai giữa ứ dịch?

Bé Stuller Kiên Leo, 4 tuổi, nhà ở Linh Đàm - Hà Nội, có tiền sử viêm tai giữa, đã được điều trị khỏi cách đây 1 năm. Gần đây, bé di chuyển bằng máy bay nhiều, bé kêu khó chịu trong tai. Gia đình cho bé đi khám, bác sĩ kết luận viêm tai giữa ứ dịch và có chỉ định đặt ống thông khí. Cảm thấy băn khoăn, mẹ mang bé đến một số cơ sở y tế khác nhau để xin tư vấn.

Viêm tai giữa ứ dịch là tình trạng ứ dịch (dịch lỏng hoặc dịch keo) trong tai giữa, thường gặp ở trẻ em. Đây là một bệnh khá phổ biến: Một nghiên cứu đã đưa ra con số ước tính rằng cứ 5 trẻ em ở độ tuổi trên dưới 24 tháng thì có 1 cháu bị viêm tai giữa ứ dịch; và cứ 10 trẻ em thì có 8 cháu bị viêm tai giữa ứ dịch ít nhất 1 lần cho đến thời điểm chúng được 10 tuổi (Theo tổng kết của Viện Y tế và chăm sóc sức khỏe Quốc gia Anh- 2015).

Nguyên nhân và hậu quả của viêm tai giữa ứ dịch

Người ta chưa chỉ ra được nguyên nhân rõ ràng của viêm tai giữa ứ dịch, tuy nhiên nó có thể liên quan đến ống Eustachian (ống thông từ tai giữa đến vòm mũi họng). Ống này có chức năng cân bằng áp suất giữa bên ngoài và bên trong tai giữa.

Khi hoạt động của ống này bị rối loạn (do viêm, nhiễm trùng, dị ứng, đi máy bay, lặn biển...) áp suất giữa bên ngoài và bên trong tai giữa mất cân bằng dẫn đến dịch sẽ xuất hiện trong tai giữa.

Về mặt lý thuyết, viêm tai giữa ứ dịch có thể tự khỏi trong vòng từ 6 - 12 tuần; tuy nhiên 30% đến 40% trong số người bệnh có thể bị đợt tái phát hoặc không thể tự khỏi, thời gian mắc bệnh kéo dài trên 12 tuần.

Viêm tai giữa ứ dịch nếu không được điều trị sẽ dẫn đến giảm sức nghe, ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ (ở lứa tuổi trẻ đang học nói), trẻ lơ là không tập trung ảnh hưởng đến học tập và chất lượng cuộc sống (ở những trẻ lớn hơn). Nguy hiểm hơn nếu để viên tai giữa ứ dịch kéo dài có thể hình thành choletetoma- là chất có khả năng ăn mòn xương.

Đặt ống thông khí- nên hay không?

Theo hướng dẫn điều trị viêm tai giữa ứ dịch (uptodate tháng 12/2018), thuốc kháng sinh, glucocorticoids (dạng uống và dạng xịt), kháng histamin và thuốc thông mũi không đem lại nhiều lợi ích trong việc điều trị viêm tai giữa ứ dịch.

Thủ thuật đặt ống thông khí (đặt 1 ống thông nhỏ thông giữa tai ngoài và tai giữa qua việc tạo 1 lỗ thủng trên màng nhĩ) thường xuyên được áp dụng. (Ở Hoa Kỳ năm 2004 đã có 2,2 triệu ca viêm tai giữa ứ dịch được chẩn đoán, chi phí ước tính cho phẫu thuật đặt ống thông khí lên tới 4 tỷ USD). Hiện nay ở Việt Nam kỹ thuật này cũng được áp dụng rộng rãi, chi phí cho mỗi ca cũng không hề rẻ.

Tuy nhiên, đặt ống thông khí thực sự có giá trị khi có chỉ định phù hợp (trẻ gặp vấn đề về ngôn ngữ, học tập, sức nghe giảm liên tục ≥40 dB...). Còn đối với những trẻ sức nghe bình thường hoặc mất thính lực ≤20 dB, không gặp vấn đề ngôn ngữ và học tập, không nên lạm dụng đặt ống thông khí. Biện pháp này, ngoài nhược điểm gây tốn kém còn khiến bệnh nhân có nguy cơ phải đối mặt với một trong các biến chứng: tăng nguy cơ nhiễm trùng, chảy dịch tai giữa dai dẳng, thủng màng nhĩ, xơ hóa màng nhĩ, cholestetoma...

Thổi bóng bơm vòi nhĩ otovent

Otovent là quả bóng nhỏ để trẻ thổi nó bằng mũi của mình. Việc thổi bóng làm mở ống Eustachian (vòi nhĩ) giúp dịch từ tai giữa thoát xuống mũi.

Thổi bóng bơm vòi nhĩ otovent là phương pháp điều trị hiệu quả trên lâm sàng, đây là phác đồ cải thiện triệu chứng của bệnh, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của trẻ và gia đình. Nó là phương pháp rất an toàn, tự nhiên, làm giảm bớt các nhu cầu chỉ định dùng thuốc và can thiệp phẫu thuật.

Trong nghiên cứu của Tiến sĩ Ian Williamson (Giảng viên trường Đại Học Y Southampton - Anh) năm 2015, trong số 320 trẻ em viêm tai giữa ứ dịch được lựa chọn để nghiên cứu, những trẻ được thổi bóng bơm vòi nhĩ otovent khỏi sau 1 tháng cao hơn hẳn nhóm không thổi bong: 47,3% so với 35,6% và khỏi sau 3 tháng là 49,6% so với 38,3%./.

Ths.Bs. Nguyễn Xuân Đạt