Để vắc xin phòng tiêu chảy đạt hiệu quả tốt nhất

Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Đặng Đức Anh (ảnh), Phó Viện trưởng Viện Vệ sinh Dịch tễ TƯ xung quanh những băn khoăn này.

Hiệu quả cao nếu trẻ dưới 6 tháng tuổi

Trong tình trạng gia tăng các ca tiêu chảy do vi rút Rrota (còn gọi là tiêu chảy mùa đông), rất nhiều gia đình đã không tiếc tiền bỏ ra 1.420.000 để cho con uống vắc xin phòng tiêu chảy? Vậy loại vắc xin này có hiệu quả với tất cả trẻ em, thưa PGS?

Vi rút Rota là nguyên nhân hàng đầu gây tiêu chảy cấp ở trẻ em dưới 5 tuổi. Ở Việt Nam trên 90% trẻ mắc bệnh và bệnh thường xuất hiện ở trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, mắc cao nhất nhóm dưới 1 tuổi.

Vắc xin rất có hiệu quả để phòng ngừa căn bệnh này, nhưng không phải ở lứa tuổi nào nó cũng mang lại hiệu quả cao. Các bậc phụ huynh cần nắm rõ điều này trước khi cho con đi uống để có được tác dụng phòng tránh cao nhất.

Căn bệnh này thường xảy ra ở trẻ dưới 2 tuổi, thậm chí với cả trẻ 2 tháng tuổi nên cần phải cho trẻ uống ở giai đoạn sớm hơn. Do vậy, tốt nhất, nên cho trẻ uống trong giai đoạn 2 - 5 tháng tuổi.

Trẻ có thể dùng liều vắc xin đầu tiên kể từ khi được 6 tuần tuổi. Nên cho trẻ uống liều thứ hai cách liều 1 ít nhất 4 tuần. Với 2 liều uống, vắc xin này giúp trẻ chống lại bệnh viêm dạ dày - ruột do vi rút Rrota trong vòng 2 năm đầu đời, bảo vệ trẻ em ở thời kỳ cao điểm của bệnh (6 - 24 tháng). Sau khi uống, ngoài việc trẻ được bảo vệ từ 6 - 24 tháng, cơ thể trẻ cũng sẽ tạo miễn dịch sau này. Vì thế, nếu có nhiễm bệnh, trẻ cũng không bị quá nặng nề.

Còn với những trẻ trên 6 tháng tuổi hoặc nếu trẻ đã bị bệnh trước 6 tháng, uống vắc xin thì tác dụng phòng ngừa sẽ ít đi. Vì vậy, nên cho trẻ đi uống vắc xin từ trước 6 tháng tuổi. Khi đã quá tuổi khuyến nghị của nhà sản xuất thì có lẽ không cần thiết uống vì cơ thể trẻ đã sinh ra miễn dịch tự nhiên.

Vắc xin này có tính sinh miễn dịch cao và có thể dùng cùng lúc với tất cả các vắc xin chủ yếu cho trẻ em. Thông thường, loại vắc xin này được uống cùng vào thời điểm trẻ được uống vắc xin bại liệt, bạch cầu, ho ga, uốn ván...

Được biết, loại vắc xin này có tác dụng bảo vệ sớm trước khi bệnh tiêu chảy do vi rút Rrota khởi phát, ngừa nhiều chủng vi rút Rota khác nhau - nhất là ngừa tiêu chảy do vi rút Rrota thể nặng và có hiệu quả với các chủng đang bùng phát. Vậy những trẻ đã uống loại vắc xin này rồi có phòng ngừa được bệnh tiêu chảy do các nguyên nhân khác không, thưa ông? 

Nguyên nhân gây bệnh tiêu chảy ở trẻ rất nhiều, ngoài do vi rút còn có nguyên nhân do vi khuẩn tả, lỵ, thương hàn... Vì vậy, nếu trẻ uống vắc xin phòng tiêu chảy do vi rút Rrota thì chỉ có thể phòng ngừa được căn bệnh này. Còn trẻ vẫn có nguy cơ bị tiêu chảy do các nguyên nhân khác. Tuy nhiên, nếu trẻ có bị thì tình trạng bệnh cũng sẽ nhẹ hơn rất nhiều những trẻ chưa từng uống vắc xin.

Vi rút Rota có nhiều tuýp như: G1, G2, G3, G4 và một số G khác nhau. Hiện vắc xin có ở Việt Nam là Rotarix - phòng chủng G1. Tuy nhiên, qua thực tế và nghiên cứu cho thấy nó cũng có tính bảo vệ tương tác chéo với vi rút gây bệnh G2, G3, G4 nên có khả năng bảo vệ chung cho tất cả. Sắp tới, Việt Nam sẽ có thêm loại RotaTEQ của Mỹ có tác dụng bảo vệ cả 4 chủng.

Được biết trước đây tại Mỹ đã có loại Rotaxin phòng ngừa vi rút này, song đã phải ngưng lưu hành vì phản ứng phụ của nó. Vậy tính an toàn của hai loại mới này liệu có bảo đảm thưa PGS.TS? 

Đúng là trước đây tại Mỹ đã cho ngưng lưu hành sản phẩm Rotaxin bởi gây lồng ruột cho trẻ em khi sử dụng. Loại vắc xin đang có ở VN đã cấp giấy phép trên 60  quốc gia trên thế giớ. Tại một số nước thuộc châu Mỹ La Tinh đã đưa vắc xin này vào chương trình Tiêm chủng mở rộng.   Và thực tế theo dõi trên 60.000 trẻ ở châu Mỹ và  một số ở châu Âu  thì thấy, loại này có tính an toàn cao, tỷ lệ miễn dịch tốt.

Tuy nhiên, phản ứng phụ vẫn có thể xảy ra và người ta quan tâm nhiều nhất là lồng ruột. Nhưng khi so sánh, người ta nhận thấy nhóm uống có tỷ lệ lồng ruột thấp hơn so với nhóm không uống. Như vậy, có thể khẳng định đây là loại vắc xin an toàn. Vì thế ở Việt Nam, các bậc phụ huynh có thể yên tâm đưa con đi uống vắc xinvi rút Rrotađể phòng căn bệnh này.

Năm 2010 Việt Nam sẽ có vắc xin phòng tiêu chảy do vi rút Rota?

Thưa PGS, đây là một căn bệnh rất phổ biến ở trẻ nhỏ. Việt Nam cũng đã sản xuất được một số loại vắc xin phòng một số bệnh hay gặp như viêm não Nhật Bản. Vậy với căn bệnh tiêu chảy do vi rút Rota, chúng ta có sản xuất loại vắc xin  này không, thưa ông?

Hiện nay, Trung tâm khoa học sản xuất vắc xin đang nghiên cứu để phát triển một loại vắc xin phòng tiêu chảy do vi rút Rota ở Việt Nam. Bước đầu đã nghiên cứu thành công và hiện đang trong giai đoạn thử nghiệm trên khỉ. Sau đó, sẽ tiếp tục thử nghiệm trên người.

Chúng tôi hy vọng đến năm 2010, Việt Nam sẽ sản xuất thành công loại vắc xin ngừa căn bệnh này. Khi đó, chắc chắn nhiều trẻ em sẽ có cơ hội uống loại vắc xin này vì giá thành rẻ hơn.

Trước mắt, khi chưa sản xuất được loại vắc xin này, Việt Nam có đưa Rotarix vào chương trình Tiêm chủng mở rộng không, thưa ông?

Vắc xin phòng bệnh tiêu chảy mùa đông đang có ở Việt Nam nhưng giá thành tương đối cao (1.420.000đ/2 lần uống) nên không phải tất các gia đình đều có điều kiện.

Vì thế hiện tại,  Bộ Y tế cũng đang nghiên cứu để có thể đưa loại vắc xin này vào chương trình Tiêm chủng mở rộng trong 2 - 3 năm tới. Hy vọng tới lúc đó giá thành sẽ hạ và đỡ đi gánh nặng cho người dân. Nhiều trẻ sẽ được uống vắc xin phòng căn bệnh nguy hiểm này.

Xin cảm ơn PGS.TS.

Ngọc Linh