Sơn La: Giúp chị em vươn lên thoát nghèo từ cây cà phê

HTX Ara-tay Coffee ra đời trong một hành trình không dễ dàng. Với đặc thù là hợp tác xã phụ nữ dân tộc Thái, không có vốn lớn, không công nghệ hiện đại, họ chỉ có sự gắn bó cộng đồng, sự kiên trì và khát vọng vươn lên. Qua nhiều năm nỗ lực, Aratay đã chứng minh được bản lĩnh bằng việc đạt chứng nhận sản phẩm OCOP 4 sao năm 2024 và trở thành sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu.

Chị Cầm Thị Mòn, Giám đốc HTX Ara-tay Coffee, cho biết, HTX của chị thành lập năm 2021, với số vốn góp ban đầu 534 triệu đồng từ 14 chị em phụ nữ, để cùng sản xuất sản phẩm cà phê đặc sản, chất lượng cao. Tên gọi Ara-tay là một cụm từ giàu tính ẩn dụ, trong đó “Ara” là giống cà phê Arabica, còn “Tay” vừa là người Thái, vừa là bàn tay, bàn tay người phụ nữ Tây Bắc nâng niu từng hạt cà phê.

Nhớ lại hành trình đã qua, chị Mòn cho biết: “Nhìn thành quả ngày hôm nay ít ai biết quãng đường dài của những năm 2010-2015, khi cà phê Sơn La chỉ được bán “xô” với giá 4.000 đồng/kg. Có lúc họ trả 3.000 đồng, vẫn phải bán, vì không bán thì lấy gì ăn, con cái lấy gì học”.

Rất nhiều gia đình nơi đây đã không thể bám trụ được với cây cà phê và bắt đầu đốn hạ để trồng cây ăn quả.

Nhưng thật may mắn, giữa lúc bộn bề khó khăn, năm 2018, tổ chức CARE tại Việt Nam đến Sơn La mở lớp tập huấn cho nhóm phụ nữ “làm chủ cây cà phê”. Lần đầu tiên trong đời, chị Mòn được đi máy bay đến Tây Nguyên - thủ phủ trồng cà phê của Việt Nam để học hỏi kinh nghiệm.

Đến Tây Nguyên chị mới biết, ở đây họ phơi cà phê trong nhà kính, mỗi hạt được nâng niu, lau từng lớp bụi. Trong khi ở Sơn La, cà phê phơi ngoài sân, mưa là hỏng. “Chuyến đi giúp tôi có thêm nhiều kiến thức mới về kỹ thuật trồng, chăm sóc và chế biến cà phê. Tôi nhận ra, giá trị không nằm ở sản lượng, mà ở cách ta trân trọng sản phẩm của mình”, chị Mòn chia sẻ.

Năm 2021, chị Mòn và 13 người phụ nữ cùng là người dân tộc Thái thành lập HTX Ara-tay Coffee với niềm tin rằng, nếu làm tử tế đến từng hạt, thì cây cà phê sẽ trả ơn.

Với sự hỗ trợ của tổ chức CARE, xưởng chế biến và nhà màng phơi bằng hiệu ứng nhà kính được dựng lên. 2 chiếc máy xát vỏ ướt giữ nguyên hương vị tự nhiên của cà phê, còn vỏ thải được ủ thành phân hữu cơ, hình thành nên một vòng tròn khép kín của sinh thái và sự tiết kiệm.

Cà phê Aratay cũng chinh phục người tiêu dùng khi được trồng theo hướng sạch, chất lượng cao. Với cách canh tác hữu cơ, giá thu mua cà phê tăng gấp 6 lần, từ 4.000 lên 25.000 đồng, thậm chí 30.000 đồng/kg. Mỗi vụ, người dân có thể thu 150 triệu đồng/ha sau khi trừ chi phí.

Trên triền đồi, những luống cà phê giờ đã hóa thành màu xanh của hy vọng. Từ 14 thành viên ban đầu, Ara-tay đã liên kết với hơn 300 hộ dân vệ tinh, gần 100ha cà phê phủ kín đồi. Họ còn thử nghiệm giống THA1, kỳ vọng năng suất tăng 20-30%, như lời hứa hẹn của một mùa vàng mới.

Bằng hạt cà phê chất lượng, bằng câu chuyện truyền cảm hứng về sự vươn lên, cuối năm 2024, sản phẩm cà phê rang xay Aratay của HTX Ara-tay Coffee vinh dự được UBND tỉnh Sơn La công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao - một trong những danh hiệu uy tín nhất đối với hàng nông sản địa phương. Đồng thời, sản phẩm còn được chọn là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh, mở ra cơ hội lớn để phát triển thị trường trong nước và hướng tới xuất khẩu.

Để đạt được chuẩn OCOP 4 sao, sản phẩm phải đáp ứng hàng loạt tiêu chí khắt khe: từ chất lượng, mẫu mã bao bì, truy xuất nguồn gốc, câu chuyện sản phẩm đến năng lực sản xuất và tác động cộng đồng. Aratay Coffee không chỉ đáp ứng những tiêu chí này mà còn nổi bật ở yếu tố bền vững, khi toàn bộ quy trình sản xuất đều theo hướng hữu cơ, cà phê được sơ chế khô tự nhiên, giữ nguyên hương vị đặc trưng của arabica vùng cao.

Không dừng lại ở việc sản xuất cà phê nhân và cà phê rang xay, HTX Ara-tay còn mạnh dạn đầu tư vào thiết kế bao bì, chỉ dẫn địa lý và xây dựng thương hiệu bài bản. Các sản phẩm của HTX đã có mặt tại nhiều hội chợ, triển lãm trong và ngoài tỉnh, được người tiêu dùng đánh giá cao cả về chất lượng lẫn mẫu mã.

Sự ghi nhận bằng chứng nhận OCOP 4 sao và danh hiệu sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu không chỉ là phần thưởng, mà còn là cú hích giúp Ara-tay bước ra khỏi bản làng. Các kênh bán hàng online cũng dần được khai thác, giúp cà phê Aratay có mặt ở nhiều thành phố lớn và tiến tới mục tiêu xuất khẩu trong tương lai gần.

HTX Ara-tay Coffee không chỉ là một thương hiệu cà phê, mà còn là một biểu tượng của khát vọng vươn lên từ núi rừng Tây Bắc. Đó là khát vọng của những người phụ nữ Thái - những người phụ nữ âm thầm góp phần tạo nên những chương mới cho câu chuyện nông nghiệp bản địa, bằng chính những giọt cà phê thơm đượm đất, đượm người, giúp nhiều hộ dân nơi đây vươn lên thoát nghèo.

Xuân Mai