Ly kỳ chuyện nữ thư ký khiến đế chế lừa đảo tinh vi bậc nhất lịch sử sụp đổ
(Dân trí) - Việc các nhà đầu tư bị lừa tổng cộng 100 triệu USD đã biến đây thành một trong những vụ lừa đảo tinh vi nhất lịch sử.
Robin H. Swanson là một thư ký tại một công ty hàng không vũ trụ. Cô thư ký người Mỹ này có cuộc sống bình thường cùng chồng và 4 đứa con.
Mọi chuyện bắt đầu từ việc Swanson gửi một lẵng hoa cho người thân của cấp trên vừa phẫu thuật xong vào tháng 1/1986. Cô đặt dịch vụ của doanh nghiệp có tên Floral Fantasy với giá 23,95 USD (tính cả phí giao hàng) và thanh toán bằng thẻ tín dụng.
Thế nhưng vài tuần sau, Swanson nhận ra mình bị tính phí lên tới 601 USD cho đơn hàng đó, tương đương 1.600 USD ở thời điểm hiện tại. "Tôi đã rất bức xúc và quyết định tìm hiểu kỹ hơn về chuyện này", Swanson cho biết.
Swanson phải trả tới 601 USD cho giao dịch trị giá 23,95 USD khi thanh toán bằng thẻ tín dụng (Ảnh minh họa: Ebay).
Cuộc sống của Swanson chỉ xoay quanh những công việc thường ngày như đưa đón con, đi làm, nấu ăn và giúp bọn trẻ làm bài tập về nhà. Tuy không có nhiều thời gian làm những việc khác nhưng bà mẹ này quyết tâm không để bị mất tiền oan. Cô gọi cho Floral Fantasy để báo về sai sót và cuộc gọi được chuyển tiếp đến chủ sở hữu của công ty - Barry Minkow.
Vài tháng tiếp theo, Swanson và chồng đã có những trải nghiệm khó quên trong quá trình đòi lại tiền. Cuối cùng, cô không chỉ làm được điều đó mà còn giúp gây ra sự sụp đổ của một trong những kế hoạch Ponzi (hình thức lừa đảo, hoạt động bằng cách lấy tiền của người đến sau trả cho người đến trước và người đến sau thường không nhận được gì) lớn nhất và kỳ lạ nhất của những năm 1980 tại Mỹ.
Con đường thành công của Barry Minkow
Khi học trung học, tất cả những gì Minkow muốn là được chú ý nhưng lại không nằm trong số những người hoạt động năng nổ hay con nhà giàu. Vì thế, cậu học sinh 15 tuổi quyết tâm làm giàu bằng cách kinh doanh dịch vụ giặt thảm vào năm 1982, đặt tên là ZZZZ Best.
Vì có mẹ làm việc trong lĩnh vực này, Minkow nhận thấy khu vực miền Nam California rộng lớn là nơi hầu hết các ngôi nhà ở ngoại ô đều được trải thảm nhưng họ hầu như chưa bao giờ nghĩ đến dịch vụ giặt thảm.
Minkow vay tiền từ một người quen tại phòng gym và thuê người làm (bao gồm cả cha của mình) trong khi vẫn đi học ở trường. ZZZZ Best dần trở nên nổi bật nhờ mức giá phải chăng và phục vụ khách hàng cả vào những thời điểm như nửa đêm.
Minkow đã gọi điện đến một đài truyền hình địa phương, đóng giả là khách hàng và hết lời ca ngợi ZZZZ Best. Nhà đài đã "mắc mưu" và phỏng vấn Minkow. Danh tiếng của công ty và Minkow lên như diều gặp gió nhờ câu chuyện "cậu học sinh trung học theo đuổi giấc mơ kinh doanh" truyền cảm hứng.
Chân dung Barry Minkow (Ảnh: Getty Images).
Thời điểm Minkow tốt nghiệp (năm 1984), công ty có 80 nhân viên tại 3 văn phòng, đạt doanh thu 1,3 triệu USD với tỷ suất lợi nhuận khoảng 20%. Các khoản đầu tư từ bên ngoài cho phép ZZZZ Best mở rộng và mang lại cho Minkow rất nhiều tiền để mua biệt thự, siêu xe và sống cuộc sống sang chảnh. Minkow tuyên bố mục tiêu của mình là biến ZZZZ Best thành "General Motors của ngành giặt thảm".
Bóc trần sự thật về ZZZZ Best
Minkow mua lại doanh nghiệp điện hoa Floral Fantasy vào mùa thu năm 1985 như một công việc kinh doanh phụ và giao cho cộng sự Charles "Chip" Arrington quản lý. Về mặt kỹ thuật, Arrington điều hành Floral Fantasy nhưng Minkow vẫn là người quyết định chính.
Minkow hứa với Swanson rằng sẽ xem xét vấn đề nhưng nhiều tuần trôi qua, không có gì thay đổi. Trên thực tế, Minkow và Arrington đã bán Floral Fantasy vào mùa xuân năm 1986.
Trong khi đó, công ty thẻ tín dụng của Swanson đã từ chối hoàn trả khoản phí quá mức vì đã 60 ngày trôi qua kể từ khi xảy ra vấn đề. Vốn dĩ Swanson trì hoãn việc liên lạc với đơn vị trên vì Minkow hứa sẽ trả lại tiền cho cô.
Nhưng vì Minkow nói lời không giữ lời, Swanson bắt đầu hoài nghi và tìm kiếm thông tin về người đàn ông này. Nếu nhìn vào công việc kinh doanh ZZZZ Best của Minkow, không ai nghĩ rằng căn biệt thự và hàng loạt món đồ xa xỉ khác của anh ta là thành quả của một đế chế lừa đảo.
Trong những ngày đầu thành lập công ty, Minkow đã làm giả các vụ trộm tại trụ sở chính để nhận tiền bảo hiểm. Thậm chí, một số khoản tài trợ ban đầu của công ty còn đến từ những tên trộm khét tiếng.
Minkow đã thành lập một công ty khác có tên Interstate Appraisal Services nhằm mục đích trục lợi bất hợp pháp. Tuy việc kinh doanh giặt thảm của ZZZZ Best là hợp pháp (và thành công) nhưng các dự án từ công ty trên đã khiến công ty trông có vẻ lớn mạnh hơn rất nhiều. Dần dần, hoạt động của ZZZZ Best biến tướng thành mô hình Ponzi và nạn nhân chính là các nhà đầu tư.
Một cách khác để Minkow trục lợi là cố tình tính thừa tiền khi khách hàng thanh toán bằng thẻ tín dụng như trường hợp của Swanson. Tuy số tiền không quá lớn nhưng Minkow cũng đã kiếm được hàng chục nghìn USD. Nếu khách hàng phát hiện, Minkow sẽ đổ lỗi cho nhân viên và trả lại tiền cho họ.
Sau nhiều cuộc gọi của Swanson, Minkow vẫn không hoàn trả tiền và đây hóa ra lại trở thành một sai lầm lớn.
Minkow đã dùng nhiều thủ đoạn lừa đảo khác nhau để trục lợi từ khách hàng và các nhà đầu tư (Ảnh: Getty Images).
Tháng 9/1986, Swanson đệ đơn kiện lên tòa án yêu cầu bồi thường. Chồng của cô đến văn phòng của Minkow nhưng bị một tên côn đồ hành hung. Minkow không xuất hiện trong phiên tòa và thẩm phán đã ra phán quyết khiến Swanson bức xúc: không bồi thường với cả khoản tiền mà cô bị tính phí nhiều hơn cũng như chiếc kính bị vỡ của chồng cô khi bị hành hung. Swanson còn bị khiển trách vì không nhanh chóng khiếu nại với công ty phát hành thẻ tín dụng.
Như một nỗ lực cuối cùng vào mùa thu năm 1986, cô liên hệ với phóng viên của tờ Los Angeles Times là Daniel Akst - người từng viết một bài báo khen ngợi Minkow năm 1985 để giải thích việc mình đã bị lừa như thế nào. Swanson gửi cho người này một loạt tài liệu nhưng không nhận được phản hồi.
Khi Swanson tìm cách lột trần Minkow, ZZZZ Best vẫn tiếp tục thăng hạng. Cuối năm 1986, công ty có hơn 1.300 nghìn nhân viên, được niêm yết trên sàn chứng khoán Nasdaq thông qua đợt IPO trị giá 13 triệu USD.
Cổ phiếu của ZZZZ Best giao dịch ở mức 4 USD/đơn vị và tăng vọt lên hơn 18 USD/đơn vị trong vòng vài tháng, mang lại cho ZZZZ Best mức vốn hóa thị trường hơn 211 triệu USD. Giá trị tài sản của Minkow trên giấy tờ là gần 100 triệu USD.
Chưa hết, công ty thông báo sẽ mua lại dịch vụ giặt thảm KeyServ Group trong một thỏa thuận trị giá 25 triệu USD. Theo những gì một cộng sự của Minkow là Mark Morze chia sẻ sau này với Los Angeles Times, đó là cách cho phép ZZZZ Best chấm dứt hoạt động gian lận của mình để kinh doanh tử tế.
Minkow ngày càng trở nên tham vọng, khoe khoang về doanh số của ZZZZ Best trong lần xuất hiện trên chương trình "The Oprah Winfrey Show" nổi tiếng. Nhưng tất cả những thứ đó cũng không thể cứu được anh ta.
Akst bất ngờ gọi cho Swanson vào mùa xuân 1987 sau khi tình cờ thấy tài liệu mà cô gửi tới tòa soạn lúc dọn dẹp bàn làm việc. Akst tiến hành điều tra và kết quả là một bài báo bóc trần được xuất bản ngày 22/5 trên trang nhất mục kinh doanh của Los Angeles Times.
Bài báo bóc trần sự thật về ZZZZ Best và Barry Minkow (Ảnh: Getty Images).
Gil Lopez - điều tra viên của một công ty xử lý thanh toán bằng thẻ tín dụng, sau khi đọc bài báo về gian lận thẻ tín dụng liên quan đến ZZZZ Best và Floral Fantasy, đã phát hiện ra hàng trăm khoản phí không chính xác tương tự. Anh bắt đầu thu thập bằng chứng từ các khách hàng của Floral Fantasy để báo cảnh sát trước khi Minkow trả lại tiền cho họ.
Nhiều năm sau, khi xuất bản một cuốn sách về vụ lừa đảo này, Akst gọi Swanson là người "có công lớn nhất trong việc bóc trần Minkow".
Đế chế sụp đổ
Đầu tháng 5/1987, Minkow đưa hàng trăm nhân viên của KeyServ đến California để tham dự một hội nghị giới thiệu. Thương vụ sẽ được thực hiện ngay sau khi các vấn đề tài chính hoàn tất.
Nhưng tất cả đã sụp đổ vào ngày bài báo của Akst được xuất bản. Giá cổ phiếu của ZZZZ Best ngay lập tức giảm 25%. Các đối tác trong thương vụ mua lại KeyServ đều rút lui ngay sau đó.
Ngày 2/7/1987, Minkow từ chức. Đến ngày 6/7, cổ phiếu ZZZZ Best chỉ còn ở mức 0,75 USD/đơn vị so với mức 15 USD/đơn vị vào giữa tháng 5. Chỉ 2 ngày sau, công ty đệ đơn xin phá sản và Minkow cũng tuyên bố phá sản vào tháng 8.
Trong một cuộc phỏng vấn năm 1989 với Los Angeles Times, Morze nói rằng bài báo do Swanson gợi ý cho Akst, đã gây ra sự sụp đổ của ZZZZ Best. "Nếu thương vụ mua lại suôn sẻ, nhiều người sẽ được lợi: Các cổ đông kiếm được tiền, hàng nghìn người có việc làm, nước Mỹ được giặt sạch thảm", ông cho biết.
Thay vào đó, Minkow bị kết án 25 năm tù vì tội lừa đảo và buộc phải trả cho các nhà đầu tư bị lừa 26 triệu USD tiền bồi thường. Tài liệu mà Swanson cung cấp được các công tố viên sử dụng làm bằng chứng trong phiên tòa. Minkow được thả sau 6 năm ngồi tù nhưng sau đó vẫn tiếp tục hành vi lừa đảo, dẫn tới việc bị kết án tù năm 2014.
Về phần Swanson, câu chuyện của cô với tư cách là nhân vật chính khiến ZZZZ Best sụp đổ gần như đã bị lãng quên theo thời gian. Mặc dù vậy, cô cho biết mình hài lòng vì cuối cùng đã lấy lại được tiền.
Nội dung: Hạnh Vũ (tổng hợp)
