NSƯT Bùi Công Duy biểu diễn "Nostalghia" của Takemitsu

Theo chia sẻ của NSƯT Bùi Công Duy, vào tối 18/12 tới tại phòng hòa nhạc lớn của Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, anh sẽ biểu diễn tác phẩm "Nostalghia" của Takemitsu. Sự kiện hòa nhạc đặc biệt có sự kết hợp giữa 2 dàn nhạc gồm Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam và Dàn nhạc Giao hưởng Hà Nội dưới sự dẫn dắt của nhạc trưởng Honna Tetsuji.

Tác phẩm "Nostalghia" của Takemitsu có tên đầy đủ là "Nostalghia: tưởng nhớ Tarkovsky".

"Điều kỳ lạ là âm nhạc của Takemitsu không hề đề cập đến câu chuyện của bộ phim. Cũng như Tarkovsky đã sử dụng những giai điệu kinh điển hơn trong tác phẩm của mình như Requiem của Verdi và Giao hưởng số 9 của Beethoven. Nhưng việc mượn tiêu đề của bộ phim cho tác phẩm của mình cho thấy Takemitsu thể hiện mong muốn kết nối với Tarkovsky theo một cách nào đó.

Các bộ phim của Tarkovsky không phải là thứ khiến người ta yêu thích ngay từ lần xem đầu tiên, đôi khi còn tạo cảm giác khó hiểu, nhưng có thể khiến người ta phải khóc ở lần xem thứ hai. Và âm nhạc của Takemitsu cũng thế, đó không phải là một thể loại âm nhạc hấp dẫn mọi người ở lần tiếp cận đầu tiên, cũng như để hiểu, nhưng đó là thứ âm nhạc có thể tạo ra cảm xúc", NSƯT Bùi Công Duy chia sẻ về tên tác phẩm.

Có một thứ xuyên suốt bộ phim "Nostalghia" của Tarkovsky là nước... Bộ phim chứa đầy những hình ảnh về nước dưới nhiều hình thức: sương mù bao phủ những ngọn đồi thoai thoải ở Tuscany cũng như ký ức của Gorchakov về ngôi nhà ở Nga của ông, bồn tắm xông hơi của Bagno Vignoni, nước tràn vào căn hộ của Domenico, và dòng suối trong vắt chảy qua nhà thờ San Vittorino đổ nát. Người ta có một cảm giác rõ ràng rằng nước trong các dạng thức khác nhau của nó là sự hiện diện liên tục tràn ngập khắp các khung cảnh trong "Nostalghia" của Tarkovsky.

Không chỉ dừng lại bởi hình ảnh của nước, tư tưởng chủ đạo nghệ thuật của Tarkovsky là thời gian. Quan điểm nghệ thuật này được thể hiện qua quyển sách kinh điển "Điêu khắc thời gian". Và với "Nostalghia", Tarkovsky sử dụng âm thanh của nước để điêu khắc nên toàn bộ không gian và thời gian cho người xem...

Theo Bùi Công Duy, Takemitsu bị ấn tượng sâu sắc với âm thanh của nước trong phim… Takemitsu đã chú thích trong tác phẩm cho "Nostalghia" về sự tương phản giữa 2 nhóm nhạc cụ với chất liệu âm nhạc riêng biệt: một bên là violin độc tấu chơi "một giai điệu đơn giản và thống thiết", trong khi bên kia dàn nhạc bị phân rã tạo ra cảm giác của nước và sương mù.

Có lúc bè violin 1 được chia nhỏ thành 4 bè độc lập, violin 2 thành 3 bè, cello thành 4 bè và contrabass thành 3 bè. Nhưng đôi khi các bè dây lại chơi đồng điệu làm âm thanh dầy dặn khiến cho âm sắc của dàn nhạc biến chuyển đa dạng như bản chất vô định hình của nước. Đôi khi Takemitsu lại lặp đi lặp lại các câu nhạc nhạc tăng dần và giảm dần để tạo ra cảm giác nhấp nhô của dòng chảy. Những đoạn lặp lại, giai điệu mở ra của violin đánh dấu thời gian trôi qua, trong khi cấu trúc nhấp nhô nhẹ nhàng như mặt nước của dàn nhạc tạo cảm giác về không gian. Nói cách khác, giống như Tarkovsky, Takemitsu đã sử dụng âm thanh để đo lường thời gian và không gian.

NSƯT Bùi Công Duy chia sẻ thêm: "Nostalghia" của Takemitsu không chỉ như là một tác phẩm để tưởng nhớ đến một đạo diễn vĩ đại. Đó cũng là một thể nghiệm âm nhạc của ông, chia sẻ sự đồng cảm của của Takemitsu với quan niệm điêu khắc thời gian bằng âm thanh của Tarkovsky.

Takemitsu và Tarkovsky cũng có chung quan niệm về thời gian. Cả hai đều khám phá khoảng thời gian dài có thể được lấp đầy một cách có ý nghĩa, rõ ràng — bằng âm thanh, bằng hình ảnh. Và đặc biệt cả hai đều biết cách tạo nên cảm nhận thời gian bằng những khoảng lặng, không tiếng động".