Lên Phú Thọ “vào tận nhà… sà tận giường”

Tục cạy cửa ngủ thăm ở bản Cỏi có từ rất lâu đời. Ở bản Cỏi khi những thiếu nữ đến tuổi cập kê, ban ngày đi làm ngoài đồng, ngoài nương, tối đến thắp một ngọn đèn, buông màn sớm. Các chàng trai trẻ đã để ý cô gái mà mình thích từ trước sẽ tìm đến nhà đó để tìm cơ hội vào cạy cửa để được ngủ thăm.

Sau bữa cơm tối, cô gái buông màn đi ngủ. Chàng trai có thể tìm đến nhà cô “cạy cửa ngủ thăm”. Nếu trong buồng cô gái còn sáng, nghĩa là chưa có ai đến ngủ thăm, khi ấy chàng trai phải tự cạy cửa để vào nhà rồi rẽ màn vào giường nằm xuống bên cạnh cô gái. Khi ấy, cô gái sẽ tắt hoặc vặn nhỏ ngọn đèn. Lúc đó, hai người có thể trò chuyện, tâm sự thâu đêm suốt sáng mà không được chạm vào người nhau.

Sau một thời gian tìm hiểu, cô gái có quyền quyết định cho chàng trai đó "ngủ thật" hay không. Nhưng trước khi đi đến "ngủ thật", cả hai đều phải thưa với bố mẹ để bố mẹ xem có hợp tuổi không. Nếu hợp tuổi, hai bên gia đình sẽ cho phép đôi bạn trẻ ngủ thật với nhau.

Thời gian ngủ thật bắt đầu, cũng là lúc chàng trai phải đến làm công cho gia đình cô gái. Cứ ngày đi làm cùng gia đình, tối về ngủ với cô gái mình có ý định tìm hiểu. Trong thời gian này, chàng trai không được về nhà mình, muốn về phải được gia đình cô gái cho phép.

Quá trình tìm hiểu trong trường hợp cô gái không thích chàng trai nữa thì cô gái sẽ gói quần áo cùng với một gói cơm nắm cho vào địu và bảo với chàng trai rằng: "Anh cứ về thôi!", điều đó đồng nghĩa là cô gái đã từ chối chàng trai.

Theo sự giải thích của người dân nơi đây, việc "vào tận nhà, sà tận giường" nhà cô gái cũng chính là dịp để người con trai tìm hiểu gia cảnh của người con gái mà mình có thể lấy làm vợ.

Nếu bạn là người Kinh, bạn vẫn có thể "ngủ thăm" ở bất kỳ nhà một cô gái nào bạn thích ở bản này, miễn là cô gái ấy chưa có ai đến ngủ thật. Tuy nhiên, bạn phải nhớ là mình không được làm một điều gì "thiếu trong sạch" khi muốn thử cái phong tục diễm tình nguyên sơ rất độc đáo này.

Cũng có khi gặp phải trường hợp cô gái để cho hai người con trai đến ngủ thăm nằm ở hai bên mình. Phong tục của họ cho phép như thế! Trong trường hợp này, cả hai chàng trai cùng tâm sự với cô gái, ai nói giỏi hơn thì người đó thắng!