Buộc phải “phạm quyền công dân” để hạn chế tai nạn, ùn tắc giao thông

Phó Chủ nhiệm UB Tư pháp Lê Thị Nga trao đổi xung quanh vấn đề các giải pháp giải quyết tình trạng ùn tắc, tai nạn giao thông ở Hà Nội và các thành phố lớn Bộ GTVT đang đề xuất triển khai hiện nay.

Mức độ tai nạn, ùn tắc giao thông hiện nay như bà phát biểu tại Quốc hội trong phiên thảo luận về tình hình kinh tế xã hội vừa qua, đã đến mức cần ban hành tình trạng khẩn cấp để giải quyết gấp?

Tôi không đề nghị ban hành tình trạng khẩn cấp nhưng tôi đánh giá tình trạng tai nạn, ùn tắc giao thông căn cứ theo những tiêu chí ban hành tình trạng khẩn cấp quy định trong Pháp lệnh về tình trạng khẩn cấp. So sánh vậy để nói hậu quả tai nạn, ùn tắc đã tương đương với tình trạng khẩn cấp thì giải pháp đề ra, đặc biệt là giải pháp hành chính, phải mạnh tương ứng.

Cụ thể giải pháp mạnh là thế nào, thưa bà?

Nghĩa là bà cho rằng các giải pháp đang triển khai vẫn chưa đủ mạnh, chưa đồng bộ so với tình hình hiện tại?

Tôi cho rằng những giải pháp Chính phủ đặt ra đã khá nhiều. Về cơ bản, các giải pháp đặt ra trong các nghị quyết của Chính phủ từ 2002 đến nay rất đúng và đồng bộ nhưng vấn đề nằm ở khâu thực hiện. Tôi lấy đơn cử một ví dụ, giải pháp hạn chế phương tiện cá nhân đã được Chính phủ đề ra từ rất lâu nhưng thực tế đến nay nhiều loại phương tiện ta vẫn không hạn chế được.

Tất nhiên liên quan đến việc hạn chế phương tiện cá nhân, phải tổ chức được cho người dân có thể đi lại được bình thường bằng cách phát triển phương tiện công cộng. Nhưng hiện tại cả 2 loại hình đều cùng phát triển trong khi hạ tầng, đường sá vẫn chỉ như vậy. Rồi cả taxi tôi cũng thấy phát triển rầm rộ, lấy đâu đường mà đi.

Chưa có sáng kiến gì mới về việc hạn chế phương tiện cá nhân ở các thành phố lớn. Những giải pháp đề cập gần đây không phải sáng tạo gì mới, đều là những thứ Chính phủ đã tính đến từ rất lâu rồi.

Bà có thể ví dụ giải pháp mạnh ở mức “phạm” quyền công dân?

Ví dụ, theo luật, người dân có quyền đi lại, có quyền mua tài sản là các phương tiện giao thông nhưng trong một giai đoạn nào đó, vì lợi ích chung, nhà nước phải hạn chế. Mà nếu hạn chế như vậy, theo tôi, cần có quyết định của Quốc hội vì vấn đề liên quan đến các quyền được luật định.

Hoặc một số giải pháp sẽ động chạm, tuy không phải là quyền nhưng là lợi ích của một bộ phận dân cư. Như việc người dân buôn bán trên vỉa hè là việc làm không đúng. Tuy nhiên một bộ phận đặc biệt, ví dụ người già neo đơn không nơi nương tựa, rất khó khăn, vẫn có thể bán chè chén trên vỉa hè. Nếu ta làm quyết liệt, triệt để, rõ ràng sẽ ảnh hưởng đến bộ phận dân cư sống theo vỉa hè này. Nói về mặt pháp luật, những người này không đúng nhưng về mặt thực tế nhiều người không có một phương thức sinh sống nào ngoài ấm chè bán trên vỉa hè đó. Những trường hợp đặc biệt này nhà nước phải hỗ trợ.

Phân tích như vậy thì ngay giải pháp đổi giờ học, giờ làm Bộ GTVT đang trình Thủ tướng phê duyệt, quyết định cũng là “phạm quyền”?

Đúng là chuyện thay đổi giờ làm việc sẽ làm đảo lộn đời sống một bộ phận người dân. Mà đây, theo tôi là đảo lộn lớn chứ không phải chuyện nhỏ khi hàng chục năm qua người ta đã hoạt động với một khung giờ giấc như vậy, giờ nói phải thay đổi, sắp xếp lại. Bản thân chúng ta, việc thay đổi giờ giấc cũng sẽ tác động.

Tuy nhiên, theo tôi cần tạo sự đồng thuận mạnh mẽ, giải thích tuyên truyền để người dân đồng cảm với nhà nước. Chúng ta phải xác định được rằng đây là việc làm tốt, có lợi cho lợi ích chung, cần mỗi người phải hi sinh một chút. Bình thường nếu như bị áp đặt, chúng ta buộc phải thực hiện nhưng tâm lý sẽ không thoải mái. Nhưng nếu được bàn bạc, tuyên truyền để nhận ra việc đó cần thiết cho cái chung thì dần dần ta sẽ quen với việc đi lại, di chuyển bằng phương tiện công cộng, quen với việc thay đổi giờ.

Đương nhiên, ở đây cần rất nhiều giải pháp chứ không thể nói một biện pháp riêng rẽ, cụ thể nào có thể thay đổi tình hình.

Bộ GTVT tỏ ra "quyết tâm" đổi giờ làm nhưng Hà Nội muốn nghiên cứu một phương án khác. Một thành phố với lượng công chức lớn như Hà Nội đã nói không, chắc giải pháp này khó áp dụng, thực hiện?

Vậy còn hướng giải quyết nào khả dĩ cho “tình trạng khẩn cấp” hiện nay, thưa bà?

Do vậy cần một cuộc giám sát của Quốc hội. Hơn lúc nào hết, Chính phủ lúc này đang cần sự hỗ trợ bởi những khó khăn từ sự thiếu đồng thuận trong dư luận xã hội về những giải pháp mới và mạnh cần có tiếng nói của Quốc hội, thể hiện bằng một Nghị quyết.

Thực ra năm 2008 đã có một cuộc giám sát khá chi tiết về vấn đề này, trong đó UB Thường vụ đã kiến nghị những giải pháp cả trước mắt và lâu dài, tầm nhìn rất xa, khi chỉ ra nguyên nhân chủ quan, khách quan trong quy hoạch về giao thông, trong phát triển đô thị…

Tôi cho rằng cuộc giám sát lần này cũng cần đánh giá lại nguyên nhân vì sao chúng ta thực hiện chưa tốt những giải pháp nêu ra khi đó. Còn những giải pháp đang đặt ra, theo tôi, về cơ bản cũng đã có đủ nhưng đáng ra cần được thực hiện sớm, chúng ta lại để quá chậm, đến bây giờ.

Những nhà cao tầng làm chung cư, kết hợp trung tâm thương mại, siêu thị buôn bán, văn phòng cho thuê vẫn mọc lên giữa đô thị đông đúc. Lượng người dồn vào nội thành càng rất lớn. Rồi việc chúng ta cho nhập khẩu, lưu thông rất nhiều phương tiện, trong đó có ô tô cá nhân trong khi không tính đến diện tích dành cho chỗ để xe dẫn đến việc xe để dưới lòng đường. Mà rồi việc đó cũng được chính quyền cho phép bằng hình thức kẻ vạch phân ra phần để xe ở lòng đường. Vỉa hè lấn chiếm cũng trở nên phổ biến, ai cũng nhìn thấy cả mà sao không dẹp được…

Bà có đề xuất gì đối phó tình trạng vi phạm gần như hiển nhiên như vậy?

Tôi nghĩ rằng vấn đề trách nhiệm cá nhân phải đặt ra thật nghiêm túc. Nếu một ông Bộ trưởng luôn có thể bị Quốc hội bỏ phiếu tín nhiệm vì làm không tốt thì đương nhiên ông Chủ tịch Ủy ban, GĐ Sở sẽ buộc phải làm tốt. Cần có sự ràng buộc, liên quan trong cơ chế trách nhiệm mới có thể giải quyết rốt ráo vấn đề.

Xin cảm ơn bà!

P.Thảo (ghi)