Xử lý tài sản bất minh: Áp thuế 45% hay phạt tiền?

Sáng 31/5, Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái nhận uỷ quyền của Thủ tướng báo cáo giải trình, chỉnh lý dự thảo luật Phòng chống tham nhũng (sửa đổi) trước Quốc hội.

Đo sức nặng 2 phương án

Về vấn đề xử lý tài sản, thu nhập kê khai không trung thực hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm mà không được giải trình một cách hợp lý, khi thảo luận tại kỳ họp thứ tư, nhiều ý kiến đại biểu đề nghị bổ sung các quy định chi tiết về thu hồi, chế tài xử lý đối với loại tài sản trên thông qua thủ tục dân sự hoặc quy định thủtục tư pháp một cách công khai và chặt chẽ.

Theo Chính phủ, việc xử lý tài sản, thu nhập kê khai không trung thực hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm mà người kê khai không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc có liên quan đến quyền sở hữu tài sản của người kê khai và vợ/chồng, con chưa thành niên của họ. Trong khi đó, phương thức xử lý thông qua thủ tục tố tụng hình sự, tố tụng dân sự là một vấn đề còn mới, phức tạp và có thể ảnh hưởng đến các quyền hiến định của công dân.

Đồng thời, nếu áp dụng thì cũng đòi hỏi nhiều điều kiện đảm bảo thực hiện mà ở thời điểm hiện tại là chưa phù hợp với thực tiễn pháp luật và quản lý của Việt Nam như phải có một hệ thống quản lý hiệu quả tài sản, thu nhập và chi tiêu trong toàn xã hội hoặc thay đổi những nguyên tắc cơ bản trong pháp luật về tố tụng hình sự, tố tụng dân sự liên quan đến trách nhiệm chứng minh.

Chính phủ cho biết, khi thảo luận vấn đề này có hai loại ý kiến. Loại thứ nhất cho rằng cơ chế thu hồi loại tài sản như trên thực hiện thông qua việc xác định đó là hành vi trốn thuế và có quy định về việc chuyển hồ sơ vụ việc từ cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập sang cho cơ quan quản lý thuế (Phương án 1 của Điều 59 dự thảo luật).

Còn phương án hai đề nghị quy định hình thức xử phạt phù hợp vì coi đó là hành vi vi phạm hành chính của những người có nghĩa vụ kê khai trong lĩnh vực phòng chống tham nhũng (Phương án 2 của Điều 59 dự thảo luật). Hình thức phạt là phạt tiền đủ ở mức răn đe.

Cơ quan giải trình phân tích, nếu theo phương án thứ 2 này thì có một số hạn chế cần được tiếp tục nghiên cứu, làm rõ như: chưa xử lý tài sản, thu nhập kê khai không trung thực hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm mà không được giải trình một cách hợp lý như tên của điều luật. Phương án này cũng quy định việc xử lý bằng cả 2 hình thức đối với cùng một hành vi vi phạm (xử lý kỷ luật và xử phạt vi phạm hành chính); thiếu cơ sở xác định thẩm quyền xử phạt, căn cứ xử phạt và mức phạt do không thống nhất với các quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính.

Áp thuế 45% phù hợp với pháp luật Việt Nam

Với lý lẽ đó, Chính phủ lựa chọn theo phương án thứ nhất là đánh thuế với tài sản không minh bạch, cụ thể:

1. Trường hợp kết luận tài sản, thu nhập thực tế của người có nghĩa vụ kê khai lớn hơn tài sản, thu nhập đã kê khai hoặc có tài sản, thu nhập tăng thêm mà người kê khai không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc của tài sản, thu nhập chênh lệch hoặc tăng thêm đó và chưa có căn cứ xác định do phạm tội mà có, thì trong thời hạn 30 ngày, kể từ ngày ban hành Kết luận xác minh tài sản, thu nhập, cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập gửi kết luận xác minh tài sản, thu nhập đến cơ quan quản lý thuế có thẩm quyền yêu cầu thực hiện việc thu thuế thu nhập cá nhân theo quy định của pháp luật về thuế.

2. Người phải nộp thuế theo quy định tại khoản 1 điều này có quyền khiếu nại đến cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập hoặc khởi kiện kết luận xác minh tài sản, thu nhập ra tòa án có thẩm quyền theo quy định pháp luật.

3. Việc thu thuế quy định tại khoản 1 điều này không loại trừ việc xử lý trách nhiệm hình sự và tịch thu tài sản đối với người kê khai, nếu các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình giải quyết một vụ án hình sự có liên quan chứng minh được tài sản kê khai không trung thực, tài sản tăng thêm không giải trình một cách hợp lý có được hoặc có nguồn gốc từ hành vi phạm tội.

4. Chính phủ quy định chi tiết về trình tự, thủ tục thực hiện quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này.

Đồng thời, để phù hợp với pháp luật về thuế, dự thảo luật đã có thêm quy định tại điều 123 để bổ sung một số điều của Luật Thuế thu nhập cá nhân, bao gồm: bổ sung khoản 11 vào điều 3 về thu nhập chịu thuế, bổ sung điều 18a vào sau điều 18 về xác định thu nhập chịu thuế và bổ sung điểm g vào khoản 2 điều 23 về mức thuế suất 45% trong biểu thuế toàn phần, Tổng thanh tra Lê Minh Khái cho biết.

Chính phủ cũng nêu một số căn cứ khi lựa chọn phương án theo loại ý kiến thứ nhất. Như, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể ở Việt Nam hiện nay, nhằm thể hiện thái độ mạnh mẽcủa Nhà nước trong việc xử lý thu nhập, tài sản có nguồn gốc không rõ ràng khi cả người kê khai và cơ quan nhà nước có thẩm quyền đều không có đủ bằng chứng về căn cứ xác lập quyền sở hữu theo quy định của pháp luật. Luật Phòng chống tham nhũng coi như đã có một khoản thu nhập vãng lai chưa được kê khai và phải nộp thuế của người có nghĩa vụ kê khai và do vậy, sẽ phát sinh trách nhiệm nộp thuế theo quy định của pháp luật.

Phương án thu thuế cũng thể hiện rõ tinh thần việc thu thuế không loại trừ trách nhiệm hình sự và tịch thu tài sản, thu nhập đối với người có nghĩa vụ kê khai, nếu như các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình giải quyết một vụ án hình sự khác chứng minh được tài sản, thu nhập kê khai lớn hơn tài sản, thu nhập thực tế, tài sản, thu nhập tăng thêm không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc là do phạm tội mà có để tránh cách hiểu theo hướng hợp pháp hóa 55% giá trị còn lại của tài sản, thu nhập không có nguồn gốc rõ ràng.

Tổng thanh tra Lê Minh Khái trình bày, việc thu thuế đối với tài sản, thu nhập lớn hơn tài sản, thu nhập đã kê khai hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm chỉ được thực hiện sau khi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã tiến hành xác minh, kết luận người kê khai không giải trình được một cách hợp lý về nguồn gốc hình thành và chưa có đủ bằng chứng kết luận tài sản, thu nhập này là do phạm tội mà có. Do vậy, phương án này phù hợp với quy định của Hiến pháp và Bộ luật Dân sự vì người kê khai đã không giải trình được tài sản, thu nhập này là hợp pháp hoặc là của cải để dành theo điều 32 Hiến pháp năm 2013 và không thuộc các trường hợp xác lập quyền sở hữu theo điều 221 Bộ luật Dân sự.

P.Thảo