Lao đao làng đèn trời

Đông Hưng, Thái Bình được coi là “đất tổ” của nghề làm đèn trời. Bao đời nay, nghề truyền thống này vẫn là kế sinh nhai của rất nhiều người dân nơi đây. Mỗi năm, các xưởng sản xuất đèn trời trong huyện cung ứng cho thị trường cả nước hàng triệu chiếc đèn.

Sau những vụ đèn trời gây hoả hoạn, lệnh cấm sản xuất, buôn bán, đốt và thả đèn trời được ban ra từ ngày 17/7/2009. Đến 15/9/2009, lệnh cấm chính thức có hiệu lực. Trước đó, những người dân nơi đây vẫn hy vọng sẽ cố thêm được một mùa trung thu.

Chị Hoàng Thị Thuý (thôn Tăng) là một trong những hộ sản xuất đèn lớn nhất xã. Xưởng nhà chị có hơn 20 nhân công, mỗi vụ tiêu thụ khoảng 20.000 chiếc đèn, thu lãi gần 50 triệu đồng. Cho đến thời điểm này, dù đã ngừng sản xuất nhưng trong nhà chị Thuý vẫn còn hơn 6.000 chiếc đèn thành phẩm. Đống nguyên vật liệu trị giá trên 30 triệu đồng đang nằm mốc trong kho mà không biết sử dụng vào việc gì.

Chị Thúy cho biết: “Gia đình tôi đã thuê nhân công và mua nguyên vật liệu từ đầu năm bằng vốn vay của ngân hàng với lãi suất cao. Bây giờ đèn có mà không được bán, nguyên liệu không biết để làm gì. Gia đình đã phải huỷ nhiều hợp đồng khá lớn, tiền nhân công vẫn nợ không trả được, hai vợ chồng lại thất nghiệp, không biết xoay xở thế nào đây”.

Từ ngày không làm đèn, chị Thuý và chồng quay ra chẻ tre (nguyên liệu làm khung đèn) tồn trong nhà để bó chổi tre và làm que hương, nhưng thu nhập cũng chẳng đáng bao nhiêu.

Cùng nỗi trăn trở với chị Thuý, anh Phạm Thanh Tùng - chủ nhiệm Câu lạc bộ đèn trời xã Phú Châu - thở dài: “Theo thống kê, cả xã còn khoảng 4,5 vạn chiếc đèn tồn đọng, tính giá 5.000đ/chiếc đã lên tới hơn 200 triệu. Đó là chưa kể đến đống nguyên vật liệu tồn đọng khá lớn của các hộ sản xuất”.

Cũng giống như ở Phú Châu, nhiều hộ gia đình ở xã Đông Quang và xã Phú Xuyên cũng ngày đêm lo lắng, tìm kế sinh nhai sau khi “giải nghệ” đèn trời. Chị Nguyễn Thị Hoài (Đông Quang) nói trong nước mắt: “Hàng chục năm nay nhà tôi làm đèn trời, tiền nuôi các cháu ăn học cũng đều từ đèn mà ra. Bây giờ hai cháu đều đang học đại học mỗi tháng mất 3, 4 triệu. Mất nghề, đeo nợ, gia đình tôi thực không biết làm gì”.

Nỗi lo ô nhiễm... mỡ

Những ngày qua, nhiều hộ đã lên UBND xã Phú Châu để làm biên bản chứng nhận những nguyên vật liệu có thể tái sử dụng để thanh lý. Tuy nhiên, cả xã đang đối mặt với nguy cơ ô nhiễm... mỡ. Mỡ dùng để thấm bấc, hiện xã vẫn chưa biết phải xử lý thế nào.

Cả xã Phú Châu hiện còn tồn đọng khoảng 6 tấn mỡ nước, có hộ còn tồn tới 400 kg. Đây là loại mỡ bẩn, chuyên để nấu bấc đèn trời. Cứ 10.000 chiếc đèn trời phải dùng tới 300 kg mỡ để làm bấc. Mỗi cân mỡ bẩn loại này cũng có giá tới 18.000 đồng.

“Bây giờ không làm đèn, nhà ai cũng chất đống hết can này đến can kia trong bếp. Ruồi, muỗi, chuột, bọ và mùi hôi thối bốc lên không thể chịu được nhưng chúng tôi không biết phải thiêu huỷ như thế nào” - chị Thuý than thở.

Không ít gia đình lén lút đổ mỡ bẩn ra mương nước gây ô nhiễm nghiêm trọng. Váng mỡ đục ngàu nổi lềnh phềnh trên mương máng dẫn ra cánh đồng. Đại diện trạm y tế xã Phú Châu lo lắng: “Nếu cứ tình trạng để như thế này lâu thêm, tôi e rằng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của người dân”.

Anh Sơn cho biết: “Loại mỡ này rất khó thiêu huỷ, ăn thì không ăn được, chôn cũng không thể phân huỷ mà đổ ra sông thì ô nhiễm môi trường chỉ còn cách đốt. Mà gần 6 tấn mỡ đốt đến bao giờ cho hết cháy, khói và mùi cũng sẽ gây ảnh hưởng cho bà con trong xã”.

Gánh nặng mưu sinh cùng với nỗi lo ô nhiễm đang khiến bao hộ ở “đất tổ” đèn trời Đông Hưng ngày đêm lo lắng.

Tiến Nguyên - Thiên Hà