Gian nan cuộc "giải cứu" chùa Một Cột

Quá lo lắng cho số phận ngôi chùa có kiến trúc độc đáo của Việt Nam, nên ngay khi hay tin quận Ba Đình tổ chức cuộc họp cuối cùng với các nhà khoa học nhằm tập hợp phương án trùng tu, tôn tạo chùa để trình đơn vị chức năng phê duyệt, hàng trăm người đã kéo đến chật kín hội trường tầng 6 UBND quận Ba Đình (Hà Nội). Khi ra về, nhiều người cho rằng, cuộc họp lần này cũng chẳng khác nhiều 3 lần trước vì chùa Một Cột - Diên Hựu vẫn phải… chờ khi mùa mưa bão đang đến gần.

Chính quyền nói hết ngập, nhà chùa phủ nhận

Mở đầu cuộc họp, đại diện Ban quản lý dự án trùng tu, tôn tạo chùa Một Cột – Diên Hựu và kiến trúc sư Hoàng Trọng Cương (đơn vị tư vấn) cho biết, trải qua thời gian, cùng với những biến động lịch sử nhiền hạng mục trong di tích này đã xuống cấp. Quá trình sử dụng cũng làm cho chùa có nhiều thay đổi như việc xây thêm, cơi nới một số công trình không phù hợp với cảnh quan di tích. Điều nhiều người lo ngại khi mưa to chùa bị ngập sâu trong nước, hôm nay Ban quản lý thông báo hệ thống thoát nước vẫn đảm bảo về lâu về dài và không còn tình trạng úng ngập khi mưa.

Ngay sau thông tin Ban quản lý đưa ra, trụ trì chùa Một Cột - Diên Hựu, Đại đức Thích Tâm Kiên đứng ngay dậy phản ánh nếu mưa lớn chỉ trong vòng 1 giờ chùa vẫn bị ngập sâu trong nước. “Trận mưa lớn cách đây 6 ngày, chùa bị ngập tới 45cm. Rác thải, bùn đất từ các nơi đổ về bủa vây ngôi chùa nhìn rất mất vệ sinh”, Đại đức Thích Tâm Kiên dẫn chứng.

Trước tình trạng xuống cấp của ngôi chùa, Ban quản lý dự án cho biết, việc thực hiện dự án trùng tu, tôn tạo di tích chùa Một Cột - Diên Hựu là hết sức quan trọng và cần thiết. Tuy nhiên, để phát huy giá trị của di tích nằm trong quần thể khu di tích đặc biệt của Quốc gia, trong quá trình thực hiện cần bảo đảm theo đúng Luật Di sản.

Quy mô của dự án dự kiến được thực hiện theo phương án tu bổ các hạng mục tam quan, tam bảo, nhà mẫu, chùa Một Cột và hồ Linh Chiểu; phục dựng nhà tổ, xây dựng nhà tăng, bếp, khu vệ sinh… Dự kiến kinh phí cho dự án hết khoảng 31 tỷ đồng.

Qua quá trình triển khai lấy ý kiến, Ban quản lý dự án cho biết, các đại biểu thống nhất phương án tu bổ cần giữ được gần như nguyên vẹn cảnh quan, kiến trúc hiện có, đặc biệt là chùa Một Cột; trồng thêm cây quý phù hợp với cảnh quan di tích; không tôn nền bố cục cảnh quan tổng thể để bảo đảm yếu tố tâm linh và loại bỏ các yếu tố không phù hợp trong chùa Diên Hựu.

Kiến trúc sư Hoàng Trọng Cương bổ sung thêm ý kiến tu sửa chùa Một Cột theo phương án hạ giải những phần hư hỏng và giữ nguyên hiện trạng để giữ nguyên hình ảnh chùa.

Ngay sau khi phương án “giải cứu” chùa Một Cột – Diên Hựu được các bên trình bày xong, Đại đức Thích Tâm Kiên đứng lên nêu thêm mong muốn của nhà chùa là thay thế cột bê tông, cốt thép chùa Một Cột hiện nay bằng cột đá. “Thay bằng cột đá không làm thay đổi kiến trúc nguyên trạng Liên Hoa Đài. Việc làm này chỉ nhằm mục đích trả lại nguyên trạng chùa như trước đây”, Đại đức Thích Tâm Kiên phân tích.

Giữ nguyên trạng khi trùng tu

Sau khi nghe phương án trùng tu, tôn tạo chùa Một Cột – Diên Hựu, ông Trần Đình Thành - Phó phòng Quản lý di tích (Cục Di sản, Bộ VHTT&DL) cho biết, cơ bản thống nhất với những điểm được đưa ra. Tuy nhiên, theo ông Thành việc xây nhà tổ, nhà tăng cần phải cân nhắc vị trí và quy mô công trình. “Việc xây dựng mới bất cứ một công trình nào ở khu vực này đều ảnh hưởng đến cảnh quan di tích. Xây dựng nhà tăng, nhà tổ là cần thiết, nhưng phương án lựa chọn phải đồng nhất để làm sao hạn chế việc lấn chiếm khoảng không trong di tích này”, ông Thành lưu ý.

Phó Giám đốc Sở VHTT&DL Hà Nội Trương Minh Tiến cho biết, khi tính đến chuyện trùng tu, bảo tồn di tích phải quán triệt ngay nguyên tắc đảm bảo giữ nguyên yếu tố gốc cấu thành di tích đó. “Theo nguyên tắc tôi đã báo cáo lên Chủ tịch thành phố là cố gắng không xây thêm công trình mới trong khu di tích nếu không quá cấp bách”, ông Tiến cho biết.

GS Trần Lâm Biền cho biết, việc tu bổ chùa cần cân nhắc theo hướng hỏng đâu sửa đấy, nếu hỏng quá thì hạ giải. Xét theo nhu cầu thực tế GS Biền, tán thành làm nhà tổ, nhà tăng ở đây nhưng không thể để nhà tăng ở trước nhà tổ. “Người ta muốn đến nhà tổ, trong khi tăng đang ngủ thì thế nào. Trong tín ngưỡng Việt Nam người ta cũng rất quan tâm đến phương hướng. Do vậy, phương án đưa ra cần xếp lại để nhà tổ trước nhà tăng”, GS Biền nói.

GS Phan Khanh nhấn mạnh cần phải xác định chùa Một Cột là trọng tâm trong khu vực này. Theo ông Khanh sửa chùa Diên Hựu, làm nhà tăng, nhà tổ cũng quan trọng nhưng chỉ là chuyện thứ yếu. “Trong dự án phải tập trung tối đa vào việc giữ nguyên chùa Một Cột từ trong cho đến ngoài, từ cầu thang đến mái và tượng phật… Nếu không tập trung vào trọng tâm ấy sẽ làm lệch niềm mong đợi của nhân dân”, GS Phan Khanh nhấn mạnh.

Kết thúc hội nghị ông Đỗ Viết Bình - Chủ tịch UBND quận Ba Đình nhắc lại cuộc họp hôm nay chưa đưa ra kết luận cuối cùng. Những phương án Ban quản lý trùng tu, tôn tạo di tích đưa ra cũng chỉ để các nhà khoa học góp ý thêm để quận này tập hợp hoàn thiện dự án trình cơ quan chức năng thông qua. Theo ông Bình có nhiều ý kiến khác nhau về quan điểm trùng tu, tôn tạo di tích là chuyện bình thường. “Tôi thấy tất cả cùng chung một ý kiến đó là tu bổ, tôn tạo chùa theo hướng phát huy giá trị lâu bền. Đó cũng là những tình tiết để quận đi đến phương án chính xác nhất sau này”, ông Bình nói.

Ông Bình cũng đồng tình với những quan điểm trên là tu bổ phải dựa trên cơ sở nguyên trạng gắn liền với lịch sử của di tích. Vì vậy, Chủ tịch quận Ba Đình giao cho Ban quản lý hoàn chỉnh lại dự án trên cơ sở tôn trọng những gì vốn có của di tích.