Tổng thống Mỹ sau cánh cửa Nhà Trắng: Những thụ hưởng và lo toan

Lo sau khi đã đắc cử

Sau khi "xả hơi" trong 100 ngày đầu tiên sau khi được bầu cử (được gọi là "thời kỳ trăng mật"), Tổng thống mới phải đương đầu với một quốc hội ít hợp tác và các nguồn thông tin đại chúng chê nhiều hơn khen. 

Một trong những sự thật khiến một Tổng thống mới phải tỉnh táo là một cấu trúc công chức được để lại rất khó quản lý và đổi hướng. Tổng thống chỉ có quyền bổ nhiệm khoảng 3.000 trong một hệ thống chính phủ có hơn 3 triệu nhân viên.

Còn nữa, những tổng thống mới thường phải miễn cưỡng với những quyết định từ chính quyền tổng thống trước. Họ được để lại một ngân sách đã được viết và thành luật trước khi họ nhậm chức, cũng như những chương trình chi tiêu (như phúc lợi cho cựu quân nhân, tiền An sinh Xã hội, và bảo hiểm y tế cho người già), tất cả đều phải thi hành theo luật. 

Trong vấn đề đối ngoại, Tổng thống cũng phải đương đầu với những hiệp ước và thoả thuận mà các tổng thống trước đã ký kết.

Tuy có những giới hạn này, mỗi Tổng thống đều đạt được ít nhất một phần của các mục tiêu pháp luật và ngăn ngừa một số dự luật ông tin rằng không tốt bằng cách dùng quyền phủ quyết. Quyền lực tổng thống trong quyết định chiến tranh và hòa bình, kể cả việc điều đình các hiệp ước, rất đáng kể. Tổng thống cũng có thể dùng chức vụ đặc biệt của mình để biện hộ và giải thích ý mình với quần chúng, được nhiều người chú ý hơn các chính trị gia khác.

Tuy bị giới hạn bởi các luật lệ đã được Quốc hội thông qua, bộ máy hành pháp của Tổng thống điều khiển hầu hết mọi chính sách ngoại giao, và quyền điều khiển quân đội 

Nhiều nguy cơ trong suốt nhiệm kỳ

Theo hiến pháp Mỹ, tổng thống cũng như các nhân viên chính phủ cao cấp khác sẽ bị cách chức khi phạm tội phản quốc, nhận hối lộ, hay những trọng tội khác. Hạ viện là cơ quan duy nhất có quyền kết tội, thượng nghị viện là cơ quan duy nhất có quyền xét xử tội trạng của tổng thống.

Trong lịch sử Mỹ, chỉ có hai tổng thống bị luận tội, nhưng đều vượt qua được đó là Andrew Johnson và Bill Clinton, ngoài ra tổng thống Richard Nixon tự từ chức trước khi bị luận tội trong vụ Watergate.

Hiến pháp cũng viết rằng nếu một Tổng thống qua đời, từ chức, hay bị cách chức, thì mọi "quyền lực và nhiệm vụ" sẽ chuyển giao cho Phó Tổng thống, nhưng không nói rõ rằng Phó tổng thống sẽ chính thức giữ chức Tổng thống hay chỉ đóng vai Tổng thống thôi. 

Sau khi Tổng thống William Henry Harrison qua đời, Phó tổng thống John Tyler cho rằng ông đã trở thành Tổng thống, chứ không chỉ đóng vai Tổng thống, và tất cả các trường hợp tương tự sau này cũng đã theo tiền lệ này.

Tu chính án thứ 25 loại bỏ điều mơ hồ này bằng cách xác nhận rằng Phó tổng thống sẽ là người kế vị Tổng thống cũng như nói rõ thủ tục Phó tổng thống có thể kế nhiệm Tổng thống khi Tổng thống bị tàn phế. Đạo luật Kế vị tổng thống năm 1947 đã viết rõ danh sách người kế vị gồm 17 viên chức, theo thứ tự như sau: Phó tổng thống, Chủ tịch Hạ viện, Chủ tịch lâm thời Thượng viện, Bộ trưởng Ngoại giao, Bộ trưởng Tài chính... 

... và những hưởng thụ

Trong nhiệm kỳ của mình, Tổng thống sẽ nhận được một khoản tiền lương cho công việc, khoản này sẽ không tăng và cũng không giảm trong suốt nhiệm kỳ.

Trong lần họp đầu tiên, Quốc hội Mỹ đã quyết định trả lương cho Geoger Washington mỗi năm 25.000USD, đây là một số tiền khá lớn vào thời điểm đó. Washington đã từ chối số lương này. Ông là người rất giàu có. 

Hiện nay, lương của Tổng thống Mỹ là 400.000USD/năm (chưa đóng thuế); trợ cấp công tác 50.000USD/năm cho chức vụ (không phải đóng thuế); được hưởng 100.000USD cho chi phí du lịch, và 19.000USD cho chi phí tiếp khách chính thức (cả hai khoản này đều không chịu thuế).

Lương của Phó Tổng thống là 192.600USD (chưa đóng thuế), cộng thêm 90.000USD cho chi phí tiếp khách (không thuế). 

Mức lương Bộ trưởng của các Bộ là 166.700USD/năm.

Ngoài lương bổng, Tổng thống Mỹ còn được các tiêu chuẩn chế độ khác: Khi công du theo đường hàng không, Tổng thống có văn phòng trên một số máy bay Boeing 747 được thiết kế đặc biệt dành cho mình (hiện có 2 chiếc). Khi Tổng thống dùng trực thăng, chiếc trực thăng này sẽ được gọi là “Hải quân 1”. Khi Tổng thống đi đường bộ, có một chiếc Cadillac bọc thép, cả cửa kính và bánh xe đều chống đạn, với hệ thống điều hoà không khí đặc biệt để đề phòng trường hợp bị tấn công bằng vũ khí sinh học hoặc hoá học.

Tổng thống được sử dụng Trại David tại Maryland để tiếp đãi các quan khách quan trọng nước ngoài.

Sau khi rời chức vụ, Tổng thống cùng gia đình được Cơ quan Mật vụ bảo vệ thêm 10 năm nữa kể từ thời Tổng thống George W. Bush (2  nhiệm kỳ từ 2001-2009).

Nhật Mai

Tổng hợp