Liên Hợp Quốc nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục tiếng mẹ đẻ

Các em nhỏ tại xã Mường Lý, huyện Mường Lát, Thanh Hóa được nhận cặp sách do báo điện tử Dân trí tặng tháng 6/2013 (Ảnh: Phạm Oanh)

Ví dụ trong năm 2011, tỷ lệ biết chữ của người Mông trong độ tuổi từ 15 trở lên chỉ là 38%, trong khi mức trung bình của quốc gia là 94%. Tương tự như vậy, chỉ có 73% trẻ em người Mông và 86% trẻ em người Khmer trong độ tuổi học tiểu học được học tiểu học, trong khi tỷ lệ này của trẻ em người Kinh đạt mức 97%.

Trong nhiều năm qua, UNESCO và UNICEF đã hỗ trợ Việt Nam đạt được những mục tiêu toàn cầu về "Giáo dục cho mọi người". Tổng Giám đốc UNESCO - Bà Irina Bokova đã nhấn mạnh trong thông điệp của mình ngày hôm nay: "Giáo dục bằng ngôn ngữ tiếng mẹ đẻ là một phần thiết yếu của việc đạt được các mục tiêu này, đồng thời nhằm tạo ra các điều kiện học tập cũng như củng cố những kỹ năng đọc, viết và làm toán. Việc tập trung mạnh mẽ hơn nữa vào công tác giảng dạy đào tạo, cải biên các phiên bản khác nhau của chương trình học và tạo ra những môi trường học tập phù hợp là những yêu cầu cần thiết để chúng ta đạt được những mục tiêu đã đề ra".

Trong khi những thành tựu giáo dục có thể bị hạn chế bởi vị trí địa lý và việc tiếp cập thì ngôn ngữ là một rào cản khác cần phải vượt qua đối với trẻ em dân tộc thiểu số. Với tiếng Việt là ngôn ngữ chính trong các trường học và chỉ có một số ít giáo viên có khả năng giao tiếp bằng tiếng mẹ đẻ của các dân tộc thiểu số, điều này gây ra những bất lợi và thiệt thòi cho trẻ em dân tộc thiểu số trong việc học tập. Nhiều em gặp khó khăn trong việc học và tiếp thu hoặc nhanh chóng bỏ học, điều này đã hạn chế các cơ hội đạt được tiềm năng đầy đủ của các em.

Tuy nhiên, tại một đất nước với hơn 91 triệu dân và 54 dân tộc, giáo dục song ngữ dựa trên tiếng mẹ đẻ đã được chứng minh là một chiến lược có hiệu quả cao trong việc cải thiện kết quả học tập của trẻ em dân tộc thiểu số. Giáo dục song ngữ dựa trên tiếng mẹ đẻ không chỉ giúp nâng cao chất lượng học tập - nó còn giúp tăng cường đa ngôn ngữ, nâng cao sự tôn trọng đối với sự đa dạng về ngôn ngữ và văn hóa đặc biệt là ở các xã hội đang phát triển nhanh chóng.

Với sự hỗ trợ của UNICEF, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã thử nghiệm thành công một sáng kiến hành động nghiên cứu cho việc giáo dục song ngữ dựa trên tiếng mẹ đẻ (MTBBE) tại ba tỉnh Lào Cai, Gia Lai và Trà Vinh từ năm 2008. Kinh nghiệm từ các trường mầm non và tiểu học tham gia thử nghiệm sáng kiến này đã chứng minh rằng việc học tập của trẻ em dân tộc thiểu số được giảng dạy bằng tiếng mẹ đẻ của mình có kết quả cao hơn so với các em dân tộc thiểu số được giảng dạy ngay từ đầu bằng tiếng Việt.

"Việc sử dụng tiếng mẹ đẻ trong những năm đầu tiên của giáo dục khuyến khích và hỗ trợ việc học tập của học sinh dân tộc thiểu số, cho phép các em ở lại học lâu hơn trong trường học và nâng cao thành tích học tập của các em bao gồm cả trong ngôn ngữ tiếng Việt hoặc ngôn ngữ quốc tế sau này. Giáo dục song ngữ dựa trên tiếng mẹ đẻ là một cách hiệu quả giúp chúng ta không để lại trẻ em nào phía sau và ngoài giáo dục chất lượng. Điều này sẽ giúp trao quyền cho các nhóm dân tộc thiểu số để hòa nhập vào xã hội và đóng góp tốt hơn cho sự phát triển bền vững của đất nước", phát biểu bởi Ông Abdel-Youssouf Jelil, Trưởng đại diện của UNICEF tại Việt Nam.