Tục mừng sấm đầu năm của người Thái

(Dân trí) - Đối với đồng bào dân tộc Thái ở miền Tây Nam Nghệ An nói chung, đồng bào Thái Con Cuông nói riêng, tiếng sấm đầu năm đối với họ rất linh thiêng.

Họ coi đó là lời phán của ông trời “Phà hoọng Pi mớ” (lời phán năm mới của ông Trời). Năm nào đầu năm có mưa, sấm ra là năm đó báo hiệu mùa màng tươi tốt, no đủ. Tiếng sấm đầu năm đã ăn sâu vào tâm thức của đồng bào, trở thành nét văn hoá tâm linh trong cộng đồng dân tộc Thái nơi đây.

Đồng bào Thái thường ăn tết dài hơn. Khi chum rượu cần đã nhạt, cây nêu, cây đu đã được hạ xuống, bà con mới đi làm đồng, làm nương. Họ đi làm nhưng trong bụng vẫn thầm mong trời sớm có sấm, có mưa. Theo kinh nghiệm của các già làng thì: Đầu năm có sấm ban ngày, năm đó sẽ có hạn hán nặng, mùa màng sẽ bị mất mát; Nhưng nếu có sấm vào ban đêm, thì năm đó sẽ có mưa thuận, gió hoà, trời sẽ cho mùa vàng bội thu.

Người Thái đầu năm xuống phố huyện, hoặc đến các khu chợ vui xuân

(Ảnh: Nguyễn Duy).

Cho nên dù là đang lúc nửa đêm, giấc ngủ đang ngon, hễ nghe tiếng sấm, mọi người, mọi nhà đều bật dậy nổi trống, khua chiêng reo to lên rằng: “Xuung xáng Phà Hoọng Pi mớ” (đại ý là nhờ ơn Trời cho sấm đầu năm). Đêm đó các bà, các chị sẽ không ngủ mà lấy nong nia, thúng, mủng... ra ngoài Cơi (Hiên nhà bếp) đập lộp bộp và miệng không ngớt hô reo: “Xung xáng Phà hoọng Pi mớ hờ đạy; Lôông nặm đạy pạ, oóc na đạy khầu, Hầu hạy đạy phắc, xuung xáng...” (Tạm dịch là: Nhờ ơn Trời cho sấm năm mới mong được: Xuống nước được cá, ra ruộng được lúa, vào nương rẫy được rau, nhờ ơn...).

Không ít nhà còn đem lúa xuống khắc luống để “cầu gọi mùa”. Và nếu ngay trong đêm hôm đó sau sấm có mưa, thì ngay khi mưa ngớt, chị em thi nhau mang ống luồng, ống bương ra suối múc nước gọi là múc nước non, nước lộc “Tặc nặm ón” hay “Tặc nặm hua Pi” (Múc nước đầu năm).

Riêng thiếu nữ Thái còn tắm rửa trong nước, để mong có làn da đẹp như trứng gà bóc “Khư xáy cáy Poóc” và trong năm đó sẽ gặp nhiều điều may mắn. Nước lộc đầu năm được múc vào ống bương mang về rót ra bát ngay, mỗi người uống một ngụm, để hưởng lộc đầu xuân năm mới do trời vừa ban xuống cho con người.

Mặc dầu ngày nay nét văn hoá tâm linh này, có ít nhiều bị mai một, nhất là lớp trẻ, nhưng với các Bản, mường người Thái, mỗi khi nghe tiếng sấm đầu năm, các cụ già lại bất giác giơ tay lên quá đầu mình, ngửa mặt lên trời và thốt lên rằng: “Xuung xáng Phà hoọng Pi mớ...” để cảm ơn trời đát cho sấm đầu năm.

Phùng Văn Mùi