Chương trình mới có quá tải hay không?

Vì chương trình quá tải hay chưa biết cách dạy?

Sau một thời gian dạy và học chương trình mới, nhiều thầy cô trực tiếp giảng dạy và một số nhà quản lý giáo dục bắt đầu than ngắn than dài: chương trình, sách giáo khoa mới, lượng kiến thức cung cấp cho học sinh còn nặng nề, gây tình trạng quá tải, dồn ép, hiệu quả giáo dục chưa đạt yêu cầu. Còn phía Bộ giáo dục và đào tạo, các nhà biên soạn chương trình, sách giáo khoa thì nói ngược  lại, khi  cho rằng, chương trình, sách giáo khoa mới không hề nặng nề, quá tải  đối với người học, tại do các thầy cô giáo chậm đổi mới phương pháp, chưa biết cách giảng dạy phù hợp... Mỗi bên đều có cái lý của mình cả.

Đánh giá một cách khách quan, công tâm, trên góc nhìn của một người thầy giáo đang trực tiếp giảng dạy bậc THPT, tôi nhận thấy quan điểm, ý kiến của Bộ giáo dục và đào tạo, các nhà soạn sách... có phần đúng hơn. Đúng là, trong mỗi nhà trường, tồn tại không ít thầy cô giáo còn non yếu về kiến thức chuyên môn lẫn phương pháp sư phạm (vì nhiều nguyên do) nên chưa thể đáp ứng được yêu cầu của chương trình, sách giáo khoa mới đặt ra. Dạy thường ôm đồm, tham lam, lúc nào cũng sợ thiếu, cái gì cũng muốn truyền đạt, cung cấp hết cho học trò, thành ra thời lượng trên lớp liên tục bị “cháy” giáo án, các học sinh không có thời gian được suy nghĩ, chủ động trao đổi, thảo luận mà luôn trong tình trạng bị nhồi nhét kiến thức đến bội thực, chán ngán. Như vậy, giáo viên chính là người làm rườm rà, phức tạp hóa thêm bài dạy, gây ra áp lực quá tải cho học sinh của mình.

Ý kiến của bạn về vấn đề này xin gửi đến Diễn đàn Dân trí qua địa chỉ e-mail:thaolam@dantri.com.vn

Giáo viên biết dạy là người biết chọn lọc những kiến thức, nội dung cơ bản, trọng tâm của bài học, để rồi gợi mở, diễn giải cho các em hiểu, nắm bắt nó trong không khí nhẹ nhàng, thoái mái, có đối thoại, tranh luận... Còn những vấn đề, nội dung mà sách giáo khoa, sách bài tập đã trình bày kỹ rồi, thầy cô giáo nên chỉ cần hướng dẫn gãy gọn để các em tự học và tự đọc ở nhà. Các nhà soạn sách khi viết giáo khoa cũng tính tới chuyện tự học của học sinh ngoài thời gian ở trên lớp. Ví dụ, một số văn bản trong bộ môn Ngữ văn bậc THCS, THPT được viết khá dài, có nhiều đơn vị kiến thức nhưng thời gian qui định chỉ có 1-2 tiết, nếu giáo viên không biết lược bỏ bớt nội dung không cần thiết đi thì khó thể nào đảm bảo về mặt thời gian.

Ở bộ môn Đạo đức của THCS, Giáo dục công dân của THPT, việc dạy- học chưa đạt hiệu quả, thì lâu nay, người ta toàn đổ tội cho sách giáo khoa viết quá nặng nề, khô khan, lý thuyết, khái niệm nhiều, thiếu đi những ví dụ, tình huống, câu chuyện sống động, hấp dẫn...

Tôi thấy, vấn đề cốt lõi, hiệu quả hay không, cái chính là ở người dạy, người truyền đạt, chứ không phải ở sách giáo khoa. Không phải mọi thứ đều có điều kiện thể hiện hết trong sách giáo khoa. Thực ra, sách giáo khoa chỉ là phần móng, phần khung thôi,  còn phần sinh động, hấp dẫn, tươi mới của từng bài môn giáo dục công dân hay nhiều môn học khác, phụ thuộc khá nhiều vào tài vận dụng, chế biến của người thầy, người cô. Cũng giống như trong nấu nướng vậy thôi, chừng ấy nguyên liệu, gia vị, anh biết nấu, khéo nấu sẽ cho ra sản phẩm rất khác với anh vụng nấu, vụng chế biến.

Lỗi còn ở bệnh thành tích, dạy học thêm...

Chương trình, sách giáo khoa mới trở nên nặng nề, quá tải, ngoài yếu tố thầy cô giáo chưa biết cách dạy, theo chúng tôi thì còn có mấy nguyên nhân khách quan khác. Trước hết, sức ép của căn bệnh thành tích do cấp trên áp đặt xuống thầy cô vẫn còn rất nặng nề. Nội dung "Nói không với căn bệnh thành tích trong giáo dục" được khởi xướng cách đây 4 năm, nhưng thực tế lại  ít có chuyển biến. Ngay cả, Qui chuẩn tự đánh giá các cơ sở giáo dục của Bộ GD & ĐT được triển khai  gần đây cũng có điểm ràng buộc về số lượng, tỉ lệ học sinh trung bình trở lên. Bị căn bệnh thành tích áp chế, luôn vây bủa, thầy cô giáo với thân phận “con sâu, con kiến” chỉ biết bó mình, cố dạy cho bằng hết, nếu dạy không hết thì lỡ ra thi, họ lại ra chỗ không dạy hết đó, thì học sinh không làm được bài. Mà không làm được bài thì học sinh sẽ hỏng nhiều, mất chỉ tiêu thi đua, mất thành tích, danh hiệu nọ kia của tập thể, của trường... Cán bộ quản lý cấp trên vốn “sính” bệnh thành tích đâu để họ yên...

Đáng nói nữa, là diễn biến tiêu cực dạy thêm của thầy cô giáo vẫn đầy rẫy. Muốn thu hút, lôi kéo được nhiều học sinh theo học thêm mình, nhằm tăng thêm thu nhập, nhiều giáo viên “câu” “dụ” học trò bằng nhiều cách, trong đó có cách dạy  mở rộng, dạy nâng cao, dạy những kiến thức khó lên... thì mới thi đỗ đại học. Thầy quảng cáo và  dạy như thế, học trò nào mà không ham, không thích? Vừa buộc đi học thêm, vừa bắt học sinh dung nạp thêm những kiến thức trên chuẩn, vượt chuẩn của Bộ giáo dục.

Mặt khác, lỗi là ở phụ huynh, vì  muốn con em mình bằng thiên hạ , trên thiên hạ, đi thi đâu đỗ đạt đấy nên thường dồn ép con con em học tập quá mức, không còn thời gian nghỉ ngơi, cứ bắt, khích lệ con em làm những bài tập nâng cao, khó hơn. Như vậy, chẳng quá tải sao?

Hơn nữa, gần đây, có nhiều người coi chương trình học ở bậc phổ thông giống như cái thùng không đáy, hễ cái gì  thấy thiếu, dư luận lên tiếng, xã hội giải quyết không xong, thế là bắt  học trò phổ thông học tất. Nhiều môn học từ cấp tiểu học đến bậc THPT đã thành loạn nội dung, vấn đề dạy lồng ghép, tích hợp. Thầy giáo thì ngao ngán, bất lực, còn học trò thì mệt mỏi, uể oải vì quá tải. Tất nhiên, chương trình, sách giáo khoa làm sao chuyển tải hết được những điều cần, điều mong muốn của người lớn, của xã hội.

Trong quá trình triển khai, giảng dạy, có những nội dung thật sự cần thiết đối với giáo dục con trẻ thì nên cân nhắc, lựa chọn đưa vào và thực hiện cho có hiệu quả. Do chưa có sự chuẩn bị tốt về con người đến kinh phí, trang thiết bị, nên một số môn học, hoạt động như Hướng nghiệp nghề , hoạt động ngoài giờ lên lớp, chương trình lồng ghép khác...đưa vào giảng dạy 6 năm nay đang chết dở, sống dở, bỏ thì thương, vương thi tội. Nghe nói, sắp tới sẽ đưa tiếp Nội dung phòng chống tham nhũng, kỹ năng sống vào dạy lồng ghép ở trường phổ thông. Không biết, các bác ở Bộ giáo dục, cấp quản lý vĩ mô đã có sự chuẩn bị đến đâu, như thế nào cho mấy nội dung, chương trình mới mẻ ấy? Đừng nửa dơi, nửa chuột, đem con bỏ chợ mà tội nghiệp! Càng không thể có chuyện cái nào cũng đưa vào. Học nhiều, mà không đem lại kết quả cụ thể thiết thực, cũng bằng không, chỉ hao tốn tiền bạc, công sức...

Tại hội thảo rà soát sách giáo khoa tiểu học dưới góc độ giới do Viện Khoa học giáo dục (Bộ Giáo dục - đào tạo) tổ chức cuối năm ngoái,  ông Nguyễn Anh Dũng - phó viện trưởng Viện Khoa học giáo dục, cho biết: “đang có một bất cập là sách giáo khoa được biên soạn xong xuôi thì phát sinh nhiều nội dung cần đưa vào trường học, dẫn đến việc phải dạy lồng ghép một cách không hiệu quả”.

Tóm lại, để giải được bài toán về tình trạng học sinh quá tải ở chương trình học phổ thông, đòi hỏi có một thời gian dài nữa, với sự cộng lực đầy quyết tâm của nhiều nhân tố, từ các nhà biên soạn chương trình, sách giáo khoa, đội ngũ thầy cô giáo đến nhận thức, tâm lý của phụ huynh học sinh. Trong đó, theo tôi, năng lực, trách nhiệm, lương tâm của  người thầy là nhân tố chính, có vai trò quyết định nhất, để học sinh chúng ta học quá tải hay không còn quá tải. Muốn được vậy, ngành giáo dục phải có biện pháp không ngừng củng cố, bồi dưỡng, rèn luyện đội ngũ giáo viên về mọi mặt, từ thái độ, nhận thức, kiến thức chuyên môn, tới phương pháp dạy học...một cách bài bản, căn cơ, lâu dài. Đồng thời, cần nghiêm túc rà soát, cắt giảm, loại bỏ bớt những nội dung, chương trình lồng ghép không cần thiết đang làm rối loạn, tổn thương đến chương trình phổ thông.

 

                                                   Đỗ Tấn  Ngọc
Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng- Sơn Tịnh-Quảng Ngãi  

 

LTS Dân trí - Bài viết trên nêu lên những ý kiến đóng góp đáng quan tâm về đánh giá chất lượng chương trình và sách giáo mới và nêu lên những mặt hạn chế trong cách dạy và cách học cũng như nội dung các chương trình lồng ghép đã gây nên sự nặng nề và quá tải không đáng có trong quá trình dạy và học.

Đi đôi với việc cải cách nội dung chương trình, sách giáo khoa, bao giờ cũng đòi hỏi sự vận dụng sáng tạo của đội ngũ giáo viên, nhằm trang bị cho học sinh những kiến thức cốt lõi nhất tạo nền kiến thức phổ thông vững chắc và giúp các em biết vận dụng sáng tạo những kiến thức đó.

Mặt khác, còn cần đổi mới cách ra đề thi không đòi hỏi học sinh phải học thuộc lòng nhiều con số khô khan mà cần phát huy tính suy luận của học sinh từ những kiến thức cơ bản được học.

Nếu có sự thống nhất như vậy thì thầy giáo sẽ có cách dạy phù hợp để tạo ra sự hứng thú học tập cho học sinh và các em cũng không lo phải học thuộc lòng quá nhiều kiến thức qua mỗi kỳ thi.