Vịnh Nha Trang rút khỏi danh thắng quốc gia là dấu hỏi lớn

Là người từng vận động cho 5 di sản văn hóa và thiên nhiên của VN được UNESCO công nhận là di sản thế giới ông lý giải thế nào về việc Khánh Hòa xin rút vịnh Nha Trang khỏi danh sách danh thắng quốc gia?

Tôi thấy cần phải bình tĩnh để nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện. Việc Khánh Hòa trong thời gian gần đây liên tiếp có những sai phạm trong việc xây dựng mới, ảnh hưởng đến môi trường và cảnh quan thiên nhiên vùng vịnh, bị báo chí phản ứng và Thanh tra Bộ Văn hóa Thông tin và Cục Di sản “thổi còi” đã khiến lãnh đạo tỉnh có tâm lý cho rằng ngành văn hóa “làm khó” tỉnh, cản trở phát triển. Vì vậy mới dẫn đến giải pháp là “xin rút”.

Thực tế này có nguyên nhân từ những bất cập trong việc thực thi Luật di sản. Có rất nhiều dân cư sống trong lòng di sản hay danh thắng lại rất khó khăn về chỗ ở, tiện nghi sinh hoạt hằng ngày do bị hạn chế bởi những qui định cứng nhắc như không thay đổi, không sửa chữa, không xây mới. Hội An từng lâm vào tình trạng như vậy, phố cổ Hà Nội cũng thế. Cho nên, không ngạc nhiên khi có những tổ chức, cá nhân không hào hứng với việc được công nhận di sản, danh thắng.

Có mâu thuẫn giữa bảo tồn và phát triển, nhưng vì sao chỉ có Khánh Hòa xin rút?

Đã có nhiều bài học về giải quyết mâu thuẫn, xung đột giữa bảo tồn và phát triển. Vịnh Hạ Long được công nhận di sản thế giới nhưng vẫn có những dự án phát triển rất lớn. Khi Chính phủ phê duyệt dự án cảng Cái Lân, UNESCO đã yêu cầu chúng ta trình hàng trăm báo cáo về tác động môi trường.

Chúng ta đã thuyết phục được UNESCO sau khi có báo cáo đánh giá đầy đủ tác động môi trường. Cầu Bãi Cháy cũng thế, lúc đầu cũng bị phản đối, chỉ sau khi thuyết phục được các bên liên quan và quan tâm rằng riêng việc mỗi ngày không có 100 chuyến phà vượt sông Cửa Lục là đã giảm thiểu ô nhiễm vịnh thì mới được sự đồng thuận. Nếu Quảng Ninh cũng phản ứng như Khánh Hòa thì vịnh Hạ Long đã ra khỏi danh sách di sản thế giới cả chục năm nay rồi.

Thưa ông, Khánh Hòa có thể lập luận rằng dù sao danh thắng quốc gia cũng chưa phải di sản thế giới, và vịnh Nha Trang vẫn có tên trong 29 vịnh đẹp nhất thế giới?

Phải là danh sách danh thắng quốc gia đã rồi mới ứng cử viên của di sản thế giới. Trong “danh sách dự bị” của di sản thiên nhiên, sau Phong Nha - Kẻ Bàng, dự kiến sẽ là hồ Ba Bể, rừng Cúc Phương rồi đến vịnh Nha Trang - Vân Phong. Theo tôi, khả năng được công nhận của hồ Ba Bể là rất gần, và sau đó xứng đáng nhất là vịnh Nha Trang.

Theo ông, vịnh Nha Trang có còn hấp dẫn một khi đã ra khỏi danh sách danh thắng quốc gia?

Việc một danh thắng nổi tiếng thế giới tự xin rút khỏi danh thắng quốc gia chắc chắn sẽ đặt một dấu hỏi rất lớn với những ai quan tâm trên thế giới. Uy tín về thương hiệu của danh thắng đó chắc chắn đã và sẽ bị sút giảm trầm trọng.

Làm gì có nhà đầu tư chân chính hay khách du lịch sành điệu nào chấp nhận bỏ tiền cho một nơi từ chối nhận một danh hiệu văn hóa. Có thể Câu lạc bộ các vịnh đẹp nhất thế giới vẫn có tên vịnh Nha Trang, nhưng sự kiện “rút tên” chắc chắn câu lạc bộ ấy cũng đã biết, và chỉ riêng việc biết đó đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến cái tên đẹp đẽ của vịnh Nha Trang.

Trong sự nghiệp làm “đại sứ di sản” của mình, đã bao giờ ông gặp trường hợp mà mâu thuẫn giữa bảo tồn và phát triển gay gắt như vậy chưa?

Tiếc là rất nhiều. Khi tôi tiến hành lập hồ sơ di sản cho Phong Nha - Kẻ Bàng, ông Bí thư tỉnh ủy hồi đó còn hỏi thẳng: “Trở thành di sản thì Quảng Bình được cái gì?”. Và tỉnh kiên quyết cắt 141.000ha rừng thuộc khu di sản xuống chỉ còn 85.000ha. Lý do là để dân còn có chỗ kiếm củi và khai thác gỗ. Bây giờ thì cái lợi của việc trở thành di sản đã thấy.

Theo VnExpress/Tuổi Trẻ