Bệnh viện không dùng xét nghiệm của nhau: Tại sao?

Xét nghiệm rất cần thiết để chẩn và chữa bệnh

Sau khi sau khi hỏi bệnh sử, thầy thuốc sẽ khám lâm sàng bằng các thủ pháp nhìn, sờ, gõ, nghe và gần như bắt buộc phải nhờ đến cận lâm sàng. Đó là những thủ thuật và xét nghiệm hỗ trợ, để xác định căn bệnh, đánh giá mức độ cũng như tiên lượng bệnh.

Có rất nhiều xét nghiệm trong y khoa, chúng được chia làm hai nhóm: (1) xét nghiệm để chẩn đoán gồm chẩn đoán định hướng, chẩn đoán xác định (xét nghiệm vàng), chẩn đoán phân biệt và (2) xét nghiệm để theo dõi gồm theo dõi diễn tiến bệnh, hiệu quả điều trị, biến chứng.

Tóm lại, y học hiện đại không thể thiếu xét nghiệm và các bệnh viện được phân loại, hơn nhau, một phần là do có triển khai đủ xét nghiệm cần thiết phục vụ chuyên môn hay không: bệnh viện cấp 1 phải có đầy đủ xét nghiệm hơn bệnh viện cấp 2, cấp 3.

Những lý do phải làm lại xét nghiệm?

1. Chưa tin cậy xét nghiệm của nơi gởi bệnh

Bệnh viện tuyến sau, thường là tuyến cao hơn và là nơi trực tiếp điều trị bệnh nhân, có “quyền” chưa tin cậy xét nghiệm của tuyến trước hoặc nghi ngờ kỹ thuật xét nghiệm của tuyến trước chưa đảm bảo. Ví dụ với xét nghiệm đường glucose máu, cùng một mẫu máu, nhưng tùy theo cách lấy máu, phương tiện, kỹ thuật xét nghiệm sẽ có thể có các kết quả khác nhau.

Theo luật y tế, bác sĩ điều trị phải chịu trách nhiệm trước bệnh nhân. Do đó, các đa số bệnh viện khi tiếp nhận bệnh chuyển đến thường phải làm lại xét nghiệm để có “bằng chứng” trong hồ sơ điều trị, đặc biệt với các bệnh nặng chuyển tuyến.

Có thể thấy điều này qua trả lời của lãnh đạo các bệnh viện trên các phương tiện truyền thông. Cụ thể, theo ông Trịnh Hồng Sơn, Phó Giám đốc Bệnh viện Việt - Đức cho biết, bệnh viện mới chỉ chấp nhận một số kết quả xét nghiệm của một số bệnh viện lớn như: Bạch Mai, K, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Nhi Trung ương... Tương tự, tại Bệnh viện Xanh Pôn, ông Nguyễn Đình Hưng, Giám đốc Bệnh viện cho rằng: Tuy vẫn tôn trọng kết quả xét nghiệm của các bệnh viện khác chuyển đến, nhưng với một số trường hợp còn nghi ngờ, chưa rõ ràng thì vẫn phải làm xét nghiệm lại.

GS.TS Trần Ngọc Sinh, Chủ tịch Hội Niệu học TP.HCM, nói: "Vô số phòng xét nghiệm hiện nay được mở ra và sự sai số về kết quả xét nghiệm giữa các nơi là có thật. Sai số có thể là do con người, máy móc, thuốc thử và cả phương pháp làm xét nghiệm giữa các nơi khác nhau. Một số cơ sở xét nghiệm lấy máu bệnh nhân rồi cho vào tủ lạnh, đợi gom cho đủ số lượng rồi mới đưa đến nơi khác làm xét nghiệm dẫn đến làm sai lệch kết quả”. Vì vậy, việc xét nghiệm lại sẽ giúp chẩn đoán chính xác, tránh được các sai sót có thể xảy ra.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến đánh giá, việc một số kết quả xét nghiệm khi chuyển viện bị yêu cầu làm lại chủ yếu do nguyên nhân khách quan, xét nghiệm lại nhằm mục đích giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh chính xác hơn.

2. Tuyến trước chưa có xét nghiệm đủ “tầm” để chẩn bệnh

Rõ ràng bệnh viện tuyến trước thường và chỉ chuyển lên tuyến cao hơn, nơi có những kỹ thuật, thăm dò, xét nghiệm mà bệnh viện mình không có. Ví dụ những xét nghiệm sinh hóa cao cấp về nội tiết, di truyền phân tử, thậm chí có những xét nghiệm thường quy nhưng với kỹ thuật mới sẽ có độ nhạy và đặc hiệu cao cấp hơn.

3. Những xét nghiệm để theo dõi diễn biến, hiệu quả điều trị phải làm nhiều lần

Trong khá nhiều bệnh, trong quá trình theo dõi điều trị thầy thuốc bắt buộc phải làm xét nghiệm nhiều lần. Ba thí dụ minh họa cho điều này là Sốc nhiễm trùng, Đái tháo đường và Sốt xuất huyết: Trong Sốc nhiễm trùng những thông số sinh học được đo thường xuyên trên máy monitor và qua các xét nghiệm sinh hóa; trong Đái tháo đường các xét nghiệm glucose máu, điện giải đồ, khí máu động mạch…được tiến hành mỗi giờ; trong Sốt xuất huyết xét nghiệm tiểu cầu, Hct (độ đặc máu) ít lắm 3 lần mỗi ngày…

Cũng cần có quy trình kiểm tra, đánh giá

Lạm dụng xét nghiệm và cho xét nghiệm trùng lắp là có xảy ra. Cho nên, cũng cần có sự kiểm tra quản lý để hạn chế sai sót hay tiêu cực.

Trong đợt kiểm tra Bệnh viện Xanh Pôn và Bệnh viện Việt - Đức, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Viết Tiến nhắc nhở lãnh đạo bệnh viện phải lưu tâm kiểm soát, hạn chế tình trạng chỉ định xét nghiệm lại. Bác sĩ khi chỉ định xét nghiệm, chiếu chụp phải rà soát những kết quả xét nghiệm nào bệnh nhân đã có không cần làm lại, xét nghiệm nào chưa có, cần bổ sung mới được chỉ định làm, tránh lãng phí, tốn kém tiền bạc, thời gian và công sức bệnh nhân. Với những xét nghiệm đắt tiền, nếu bắt buộc phải chỉ định làm lại thì cần tư vấn giải thích, tránh gây bức xúc cho người bệnh.

Đồng thời, ông cũng chỉ đạo các bệnh viện cùng hạng cần phải có quy trình nội kiểm, ngoại kiểm chuẩn mực để chấp nhận kết quả xét nghiệm của nhau, tránh tình trạng một số bệnh viện cùng hạng, thậm chí nằm sát nhau nhưng khi bệnh nhân từ bệnh viện này chuyển sang bệnh viện kia vẫn phải làm lại xét nghiệm không cần thiết.

Bộ Y tế đã hoàn thiện dự thảo về quy trình kiểm chuẩn thiết bị xét nghiệm sinh hóa huyết học và sẽ ban hành trong thời gian tới, làm cơ sở để các bệnh viện tuân thủ để đảm bảo chất lượng xét nghiệm, từ đó tiến tới công nhận kết quả xét nghiệm lẫn nhau, giảm chi phí cũng như phiền hà cho người bệnh.

Đôi điều bàn luận

Xét nghiệm rất cần thiết để chẩn đoán và theo dõi bệnh. Thầy thuốc mà thiếu xét nghiệm hỗ trợ thì chỉ “đoán” chứ không thể chẩn bệnh được.

Những xét nghiệm để theo dõi diễn tiến và điều trị cần phải làm nhiều lần, thậm chí là liên tục, để kịp thời xử lý tình huống, diễn tiến phát sinh sớm nhất.

Thầy thuốc phải hiểu rõ phải quy trình, ý nghĩa và công dụng của các xét nghiệm mình cho tiến hành trên bệnh nhân. Có như thế, chúng ta sẽ tránh được những xét nghiệm lặp lại không cần thiết, như chụp phim gãy xương đến hai lần, hoặc cho làm thừa xét nghiệm vô ích tốn tiền bạc, thời gian, công sức của bệnh nhân.

TS.BS Trần Bá Thoại

Ủy viên BCH Hội Nội tiết Việt Nam