Trồng "nhân sâm của người nghèo", chỉ hái lá cũng thu bộn tiền

Nâng cao giá trị cây dược liệu tự nhiên

Trong nhà lưới, bên cạnh những luống mướp đắng, rau cải, bắp cải sạch là hàng nghìn gốc đinh lăng tươi tốt, lá sum suê, xanh mơn mởn. "Lứa này sắp hái được rồi đấy. Cứ 50.000 đồng/kg nhưng chỉ đủ để sản xuất cao thôi, không có để cung cấp cho thị trường bên ngoài", cựu chiến binh Nguyễn Ngọc Trung (thôn Tiến Thành, xã Chi Khê, huyện Con Cuông, Nghệ An) nói.

Ông Trung là người đầu tiên ở huyện miền núi này trồng thử nghiệm đinh lăng trong nhà lưới và thành công hơn mong đợi.

Năm 1981, từ chiến trường Campuchia trở về, thương binh 4/4 Nguyễn Ngọc Trung tham gia hoạt động ở chính quyền địa phương. 10 năm sau, ông xin nghỉ, tìm hướng phát triển kinh tế.

Huyện miền núi Con Cuông được thiên nhiên ưu đãi khi nằm trong khu dự trữ sinh quyển miền tây Nghệ An, có nhiều loại dược liệu quý như hà thủ ô, cà gai leo, cây thìa canh...

Vốn có kinh nghiệm nấu cao hà thủ ô hồi trong quân ngũ, ông Trung thu mua nguyên liệu khô của bà con hái trong rừng để nấu cao, pha nước uống. Lúc đầu sản xuất để gia đình dùng là chủ yếu, sau dần anh em bạn bè, người thân bắt đầu tìm hiểu công dụng của cao hà thủ ô, đặt hàng ông Trung nấu.

Từ cao hà thủ ô, ông mở rộng nấu cao hay sản xuất trà từ các loại thảo dược sẵn có khác, trong đó có cây đinh lăng. Theo đông y, đinh lăng là vị thuốc quý trong dân gian, từ củ, cành, lá đều có thể sử dụng. Đặc biệt, củ đinh lăng có công dụng bồi bổ khí huyết, đả thông kinh mạch, điều hòa nhịp tim, ổn định tim mạch... Cây đinh lăng mọc phổ biến ngoài tự nhiên, cộng với nhiều công dụng trong phòng, chữa bệnh, nâng cao thể trạng, bởi vậy nó còn được ví như "nhân sâm của người nghèo".

Cây đinh lăng mọc tự nhiên trong rừng, hoặc được người dân trồng làm cảnh, làm rau với số lượng ít. Nấu cao, chế biến thành trà thì cần số lượng lớn, bởi vậy, để chủ động nguồn nguyên liệu, ông Trung quyết định trồng đinh lăng.

Ông Trung mày mò tìm hiểu về kỹ thuật trồng, chăm sóc cây đinh lăng, đầu tư phân bón, làm đất... Cựu chiến binh này ươm 7.000 cây đinh lăng từ cành và trồng trên đất ruộng.

"Cây đinh lăng hợp đất, nhanh chóng bén rễ, ra lá xanh tốt nhưng gần Tết, sắp thu hoạch thì gặp sương muối dày đặc, lá đinh lăng "cháy" hết. Hết sương muối thì gặp nắng trái mùa, lá quăn queo. Vụ đầu tiên tôi mất trắng 120 triệu đồng", ông Trung nhớ lại.

Đưa đinh lăng vào nhà lưới

Thời điểm này, Hợp tác xã cây - con xã Chi Khê được đầu tư xây dựng một nhà lưới để sản xuất rau sạch. Tuy nhiên, giá thành sản xuất rau sạch lớn, tìm đầu ra khó, các xã viên không mặn mà trồng rau. Trước tình hình này, ông Trung mạnh dạn đề xuất sử dụng một phần nhà lưới để thử nghiệm trồng cây đinh lăng.

Năm 2018, 2.000 gốc đinh lăng được đưa vào, phủ kín 500m2 nhà lưới. Mặc dù nhiệt độ trong nhà lưới cao hơn bên ngoài, nhưng phương án này đã giải quyết triệt để nguy cơ do sương muối và nắng nóng. Bên cạnh đó, nhiệt độ được duy trì ổn định giúp đinh lăng xanh tốt. Sau 6 tháng trồng, ông Trung thu hoạch lứa lá đầu tiên và "đại thắng" với 8 tạ lá tươi.

"Củ đinh lăng thì phải từ 3 năm trở lên mới thu hoạch được. Đào lấy củ thì phải trồng lại lứa mới, mất nhiều thời gian và giá trị kinh tế không cao bằng thu hoạch lá. Nếu ở môi trường bên ngoài, mỗi năm chỉ có thể thu hoạch được 2-3 lứa lá thì ở trong nhà lưới, đinh lăng cho thu hoạch mỗi năm 6 lứa, thậm chí nếu chăm sóc tốt thì 1,5 tháng có thể thu hoạch một lứa, sản lượng 6-8 tạ/sào. Thu hoạch đúng kỹ thuật rồi bón phân NPK, tưới nước, ngoài ra không tốn công chăm sóc", ông Trung cho hay.

Giá lá đinh lăng giao động 50.000-60.000 đồng/kg, tính ra mỗi sào đinh lăng cho thu nhập trên dưới 200 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, số lá này chủ yếu ông Trung sử dụng chế biến cao đinh lăng và trà túi lọc đinh lăng để nâng cao giá trị của sản phẩm. Lá không sử dụng hết ông phơi khô sử dụng dần để đảm bảo nguồn nguyên liệu sản xuất.

Hiện sản phẩm trà, cao thảo dược đinh lăng, hà thủ ô của ông đã được đăng ký nhãn hiệu và bán rộng rãi ra thị trường. Ngoài sản phẩm từ cây đinh lăng, ông Trung cũng đăng ký chứng nhận OCOP cho 4 sản phẩm khác cũng từ các loại thảo dược bản địa. Không chỉ giúp gia đình phát triển kinh tế, quy trình trồng - thu hoạch - chế biến - bán sản phẩm của ông Trung tạo việc làm thường xuyên với mức thu nhập ổn định cho nhiều lao động địa phương. 

Với những thành quả trong lao động, sản xuất, ông Nguyễn Ngọc Trung 2 lần được Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội tặng Bằng khen "Người có công tiêu biểu khắc phục khó khăn vươn lên đạt thành tích xuất sắc trong lao động sản xuất"; Trung ương Hội cựu chiến binh Việt Nam tặng Bằng khen "có thành tích xuất sắc trong phong trào thi đua cựu chiến binh giúp nhau giảm nghèo, làm kinh tế giỏi"... 

Theo kế hoạch, hết năm nay, ông Trung sẽ "phủ" cây đinh lăng kín 2.000m2 nhà lưới. Người cựu chiến binh này cũng đang liên hệ các công ty dược để liên kết trồng, cung ứng nguyên liệu lá, củ đinh lăng bào chế thuốc, đồng thời mở rộng các kênh phân phối, quảng bá sản phẩm để tăng doanh thu.