Chấm điểm công chức như cho "sao" khi gọi xe công nghệ?
(Dân trí) - Gửi hồ sơ đăng ký tạm trú hơn một tuần không có kết quả, anh Lê Gia Huy, ở Hà Nội, gửi khiếu nại lên Cổng dịch vụ công quốc gia thì được cán bộ phường gọi điện và xử lý hồ sơ chỉ trong vòng một ngày.
Cán bộ mắc lỗi gọi điện xin lỗi người dân
"Xã hội giờ văn minh rồi, chúng ta không nên từ chối những quyền lợi của mình", anh Lê Gia Huy đúc kết như vậy khi nói về những lần gửi kiến nghị phản hồi về quá trình xử lý đơn thư lên cơ quan nhà nước.
"Trước đây, khi xử lý thủ tục hành chính, tôi vẫn có tâm lý "bôi trơn" để nhanh được việc. Nhưng bây giờ có nhiều kênh để phản ánh nếu có tình trạng gây khó khăn, nhũng nhiễu, tôi nhận thấy có kết quả nên nhất quyết không bao giờ đưa phong bì nữa", anh Huy chia sẻ.
Từ khi có Cổng dịch vụ công quốc gia, Gia Huy tuyệt đối nói không với việc "đưa phong bì" (Ảnh: Nguyễn Hằng).
Trong thư khiếu nại, anh ghi cụ thể nơi gửi hồ sơ, các hình ảnh liên quan về việc anh đã tốn nhiều thời gian cho việc này nhưng không nhận được kết quả theo quy định của pháp luật.
"Cán bộ xử lý có gọi cho tôi và trực tiếp xin lỗi, dặn tôi sau này nếu có vấn đề gì có thể kiến nghị trực tiếp với họ. Việc tôi phản ánh lên Cổng dịch vụ công sẽ ảnh hưởng đến uy tín của đơn vị. Tôi không chắc việc này có ảnh hưởng đến cán bộ không, nhưng nếu đúng như vậy, tôi nghĩ đó cũng là dấu hiệu tích cực. Phải minh bạch như thế thì cán bộ, công chức mới có ý thức làm việc chuẩn chỉ và trên tinh thần phục vụ", anh Huy nhận xét.
Tương tự, anh Hoàng Anh, một tài xế xe công nghệ tại Hà Nội tự nhận mình là "fan" (người hâm mộ) cứng của ứng dụng "Công dân Thủ đô số - iHanoi" vì những kiến nghị anh gửi lên đây đều được phản hồi.
"Mọi bức xúc liên quan đến trật tự đô thị hay quá trình xử lý thủ tục hành chính tôi đều gửi lên đây. Thông thường tôi nhận được phản hồi từ sau 3-5 ngày. Không phải khiếu nại nào của tôi cũng được xử lý triệt để, nhưng theo tôi đây cũng là một bước tiến đáng ghi nhận. Ít ra những người dân như chúng tôi vẫn có kênh để bày tỏ nguyện vọng và được lắng nghe", anh Hoàng Anh cho biết.
Thông thường, kiến nghị của Hoàng Anh sẽ được giải quyết trong 3-5 ngày (Ảnh minh họa: HN).
Theo anh, hiện nay có nhiều kênh người dân có thể phản ánh nhưng không phải ai cũng biết. Tâm lý sợ bị ghét và sợ "rước họa vào thân" cũng khiến nhiều người từ chối lên tiếng.
"Tôi nhiều lần gửi kiến nghị, khiếu nại, phản ánh nhưng chưa bao giờ bị lộ thông tin cá nhân, nên tôi khá yên tâm về những kênh này. Tôi nghĩ cần phải đẩy mạnh phát triển hơn nữa các cổng thông tin kiểu như vậy. Và quá trình xử lý phải thật triệt để, những người liên quan phải được định danh rõ ràng. Cán bộ nào không thực hiện đúng theo pháp luật sẽ bị đánh giá, kiểm điểm. Như thế người dân sẽ thực sự có động lực để gửi kiến nghị", anh Hoàng Anh nói.
Cán bộ lắng nghe người mà mình phục vụ
Trăn trở về vấn đề đánh giá, lựa chọn cán bộ, công chức có đủ năng lực để tham gia vào bộ máy mới, TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp, Bộ Giáo dục và Đào tạo, cho biết ngoài những đánh giá mang tính định lượng như mức độ hoàn thành công việc, việc lắng nghe ý kiến phản hồi của công chúng là một trong những yếu tố quan trọng.
"Giống như các đơn vị cung cấp dịch vụ mua sắm, ăn uống, muốn tồn tại được thì phải có đánh giá tốt từ người tiêu dùng, cơ quan nhà nước muốn phát triển vững chắc cũng cần có đánh giá tốt từ "khách hàng" mà họ phục vụ, không ai khác đó chính là người dân, doanh nghiệp", ông Vinh phân tích.
Ngoài đánh giá định tính về mức độ hoàn thành công việc, TS Hoàng Ngọc Vinh cho rằng ý kiến của người dân rất quan trọng (Ảnh: Nhân vật cung cấp).
Dẫn ví dụ việc đánh giá công tác của một Sở giáo dục, TS Hoàng Ngọc Vinh cho rằng, nếu một vài trường phản ánh không tốt thì còn có thể xem xét nhưng vài chục trường kêu ca cán bộ làm không tốt thì chắc chắn có vấn đề.
Các quốc gia có nhiều cách để người dân được bảo vệ quyền phản hồi với chính quyền. Singapore áp dụng cơ chế đánh giá công chức dựa trên phản hồi từ 4 nguồn: cấp trên, đồng nghiệp, cấp dưới và người dân. Nhật Bản đánh giá theo vòng đời công chức, trong đó người có thành tích kém liên tục sẽ bị luân chuyển hoặc buộc thôi việc. Đức và Pháp có hệ thống bảo vệ người tố cáo tham nhũng, tạo môi trường an toàn để công chức dám đứng lên đấu tranh với tiêu cực mà không sợ bị trù dập.
"Mỗi lĩnh vực lại có những đặc thù riêng, phải có các Nghị định riêng cho từng ngành, từng nhóm lĩnh vực để đưa ra các cơ chế phản ánh của người dân, doanh nghiệp sao cho thỏa đáng. Không thể cứ đánh giá dựa trên ý chí chủ quan của cán bộ hay thủ trưởng một đơn vị được. Vì cuối năm đưa ra bình bầu, đánh giá thì ai cũng hoàn thành nhiệm vụ cả", ông Vinh nhấn mạnh.
Cũng đề cao tầm quan trọng của tiếng nói người dân trong cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy, TS Khoa học chính trị Nguyễn Khắc Giang cho rằng, phải tạo ra nhiều cơ chế để người dân có thể phản ánh và bỏ phiếu cho cán bộ.
"Cán bộ không phải làm việc cho cán bộ hay cho bộ máy mà là làm việc cho người dân. Do đó, cơ chế đánh giá tốt cần tăng cường khả năng phản ánh, lên tiếng của người dân về việc cán bộ có thực hiện tròn nhiệm vụ của mình hay không. Thực tế, Tổng Bí thư, Thủ tướng cũng phát biểu: "Tinh gọn bộ máy là nhằm phục vụ người dân và doanh nghiệp. Để người dân lên tiếng thì mới đạt được mục tiêu này?", ông Giang phân tích.
Số hóa quy trình phản hồi, chấm điểm cán bộ
Theo TS Nguyễn Khắc Giang, từ năm 2016, Việt Nam đã đẩy mạnh số hóa trong nhiều hoạt động của chính quyền. Đây là một trong những nền tảng và thế mạnh để tiến tới số hóa toàn diện, bao gồm cả việc người dân chấm điểm cán bộ, công chức.
"Chúng ta có thể học Trung Quốc, một quốc gia có thể chế chính trị giống Việt Nam, về hệ thống đánh giá công chức, bao gồm mục tính điểm, đánh giá, review như cách người tiêu dùng phản ánh khi mua hàng online hay đặt dịch vụ xe công nghệ. Làm được điều đó, chắc chắn bộ máy sẽ hoạt động rất minh bạch, hạn chế tình trạng cán bộ sách nhiễu", TS Nguyễn Khắc Giang đưa ra ví dụ.
Hướng tới người dân có thể chấm điểm công chức như đánh giá một dịch vụ thông thường (Ảnh minh họa).
Theo chuyên gia, nên đa dạng hóa các kênh để người dân phản hồi. Bên cạnh các kênh thông tin công khai, người dân có thể gửi đánh giá, kiến nghị lên các cấp cao hơn về những sai phạm trong quá trình làm việc của cán bộ, công chức.
TS Nguyễn Khắc Giang cho rằng, cùng với mục tiêu số hóa hoạt động của bộ máy chính quyền, tất cả các vấn đề liên quan đến trách nhiệm giải trình cũng đều cần được số hóa.
"Khi làm được tốt điều này thì trách nhiệm của cán bộ, công chức sẽ được nâng cao hơn. Những người có năng lực cũng sẽ có động lực làm việc tốt hơn", ông Giang bày tỏ.
ThS chính sách công Nguyễn Tuấn Anh cho rằng, ứng dụng công nghệ thông tin là yếu tố then chốt để đảm bảo quá trình đánh giá diễn ra minh bạch, tiện lợi và hiệu quả. Trong đó, có thể ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong phân tích hiệu suất công chức. AI có thể tính toán dữ liệu làm việc của công chức, xác định xu hướng trì trệ, chậm trễ hoặc hiệu suất vượt trội, từ đó hỗ trợ cơ quan quản lý đưa ra quyết định khen thưởng hoặc xử lý kỷ luật một cách minh bạch.
Ngoài xây dựng hệ thống tiếp nhận phản hồi từ người dân, nên ứng dụng hệ thống theo dõi tiến độ xử lý công việc để ngăn chặn tình trạng trì trệ, chậm giải quyết hồ sơ. Mỗi công chức sẽ có một hồ sơ điện tử ghi nhận lịch sử làm việc, từ đó dễ dàng đánh giá sự tiến bộ hoặc sa sút trong công tác.
"Dữ liệu đánh giá cần được công bố rộng rãi, ít nhất ở cấp cơ quan, thay vì chỉ nằm trong báo cáo nội bộ. Điều này giúp hạn chế tình trạng "cào bằng", ai cũng hoàn thành tốt nhiệm vụ mà không có sự chấm điểm thực chất", ông Tuấn Anh đúc kết.
