Rót vốn vào Việt Nam: “So găng” Mỹ và Trung Quốc

Lãnh đạo Cục Đầu tư nước ngoài - Bộ Kế hoạch Đầu tư mới đây cùng với đại diện Lãnh đạo Vụ Pháp chế và Vụ Kinh tế đối ngoại đã có cuộc làm việc với Văn phòng Thanh tra Chính phủ Hoa Kỳ (GAO), cập nhật tình hình đầu tư của Hoa Kỳ và Trung Quốc tại Việt Nam, đồng thời tìm hiểu về kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam trong thời gian tới. 

Tại cuộc họp, liên quan đến đầu tư trực tiếp của Hoa Kỳ tại Việt Nam, ông Đặng Xuân Quang, Phó Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài cho biết, tính đến hết tháng 1/2015, Hoa Kỳ có 717 dự án đầu tư vào Việt Nam, tổng vốn đầu tư đăng ký đạt khoảng 10,937 tỷ USD và xếp thứ 7/101 quốc gia và vùng lãnh thổ có dự án đầu tư tại Việt Nam. 

Phân theo ngành, các nhà đầu tư Hoa Kỳ đã đầu tư vào 17/18 ngành trong hệ thống phân ngành kinh tế quốc dân, trong đó vốn đầu tư tập trung vào lĩnh vực dịch vụ lưu trú và ăn uống với 16 dự án có tổng vốn đầu tư đạt 4,7 tỷ USD (chiếm khoảng 42% tổng vốn đầu tư đăng ký). 

Lĩnh vực công nghiệp chế biến chế tạo đứng thứ 2 với 318 dự án và tổng vốn đầu tư là 2,2 tỷ USD (chiếm khoảng 20% vốn đăng ký của Hoa Kỳ tại Việt Nam). Đây cũng là lĩnh vực thu hút nhiều dự án nhất của Hoa Kỳ tại Việt Nam. Lĩnh vực kinh doanh bất động sản đứng thứ 3 với 13 dự án có vốn đăng ký gần 2,05 tỷ USD (chiếm khoảng 19% về vốn đăng ký của Hoa Kỳ tại Việt Nam). 

Phân theo hình thức đầu tư, khi đầu tư vào Việt Nam, các nhà đầu tư Hoa Kỳ đa số lựa chọn hình thức 100% vốn nước ngoài (chiếm 75% về vốn đăng ký) với 582 dự án và 8,14 tỷ USD vốn đăng ký. Hình thức liên doanh có 110 dự án với 2,6 tỷ USD vốn đăng ký (chiếm 23,73% về vốn đăng ký). Còn lại là hai hình thức công ty cổ phần và hợp đồng hợp tác kinh doanh. 

Phân theo địa phương, trừ lĩnh vực dầu khí, các nhà đầu tư Hoa Kỳ đã có mặt tại 42/63 địa phương của cả nước, nhưng chủ yếu tập trung tại các địa phương thuộc Vùng kinh tế trọng điểm kinh tế phía Nam, nơi có điều kiện cơ sở hạ tầng thuận lợi và khu vực phát triển kinh tế năng động nhất của cả nước như Bà Rịa-Vũng Tàu, Hải Phòng, Cà Mau, TP Hồ Chí Minh, Bình Dương…

Liên quan đến vốn đầu tư trực tiếp của Trung Quốc tại Việt Nam, tính đến hết tháng 1/2015, Trung Quốc (chưa kể Đài Loan, Hồng Kông, Ma Cao) có 1.092 dự án còn hiệu lực tại Việt Nam với tổng vốn đăng ký 7,9 tỷ USD. Trung Quốc hiện đứng thứ 9 trong số 101 quốc gia và vùng lãnh thổ đã có đầu tư tại Việt Nam.

Đại diện Cục đầu tư nước ngoài cho biết, quy mô các dự án đầu tư trung bình cho mỗi dự án đầu tư của Trung Quốc chỉ hơn 7 triệu USD/dự án – đây là mức thấp so với trung bình của các nhà đầu tư khác tại Việt Nam. 

Phân theo ngành, các dự án đầu tư của Trung Quốc tập trung chủ yếu trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo với 752 dự án, tổng vốn đăng ký là 4,2 tỷ USD, chiếm 68,8% số dự án và 53,3% tổng vốn đầu tư; tiếp theo là lĩnh vực sản xuất, phân phối điện, khí nước điều hoà với chỉ 4 dự án đạt hơn 2 tỷ USD (chiếm 2572 % tổng vốn đầu tư). Còn lại là các dự án đầu tư trong các lĩnh vực khác. 

Phân theo hình thức đầu tư, vốn đầu tư của Trung Quốc tập trung chủ yếu theo hình thức 100% vốn nước ngoài với 826 dự án, tổng vốn đầu tư hơn 4 tỷ USD, chiếm 75,64% số dự án và 50,4% tổng vốn đăng ký; tiếp theo là hình thức hợp đồng BOT, BT và BTO với chỉ 3 dự án nhưng số vốn đạt 2,3 tỷ USD. Còn lại là các hình thức liên doanh, hợp đồng hợp tác kinh doanh và công ty cổ phần. 

Phân theo địa phương, Trung Quốc hiện đã có đầu tư tại 55/63 tỉnh, thành phố của Việt Nam nhưng chủ yếu tập trung vào các địa phương có điều kiện cơ sở hạ tầng tương đối thuận lợi, gần biên giới Việt Nam - Trung Quốc và có nhiều người Hoa sinh sống (Lào Cai, TP Hồ Chí Minh, Quảng Ninh, Hải Phòng). 

Bình Thuận có số vốn đầu tư của Trung Quốc cao nhất (hơn 2 tỷ USD), Lào Cai đứng thứ hai với 22 dự án và tổng vốn đăng ký trên 803 triệu USD, chiếm 10,2% tổng vốn đầu tư; Tây Ninh đứng thứ 3 với 27 dự án và tổng vốn đầu tư đăng ký là 727 triệu USD, chiếm 9,9% tổng vốn đầu tư. Tiếp theo là Quảng Ninh, Bình Dương, Hải Phòng và các địa phương khác.

Bàn về Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP), bà Vũ Thị Châu Quỳnh, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế cho biết, tham gia Hiệp định này sẽ mang lợi nhiều cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam trong việc mở rộng thị trường và tiếp cận với các nền kinh tế phát triển để có thể học tập và chuyển giao công nghệ. 

Đồng thời, việc tham gia Hiệp định TPP sẽ là động lực thúc đẩy các doanh nghiệp trong nước tái cơ cấu tạo tăng trưởng để cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài. Hơn thế nữa, tham gia TPP cũng đòi hỏi Việt Nam phải cải cách thể chế theo hướng minh bạch và thông thoáng hơn. 

Tuy nhiên, tham gia TPP cũng có nhiều thách thức, có thể kể đến sức ép rất lớn từ các doanh nghiệp nước ngoài với lợi thế về vốn và công nghệ với các doanh nghiệp trong nước. Ngoài ra, hiệp định này cũng tạo ra sức ép về mở cửa thị trường, khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam đối với quốc tế. Một số ngành và địa phương như nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ... chưa đáp ứng được nhu cầu phát triển, cùng với các thách thức về điều chỉnh hệ thống pháp luật, nguồn nhân lực... là những vấn đề Chính phủ Việt Nam cần quan tâm khi tham gia.