Nhìn từ vụ Nuôi em: Cá nhân làm từ thiện không được nhập nhèm tài khoản

Ngày 8/12, ông Hoàng Hoa Trung, người sáng lập dự án thiện nguyện Nuôi em, thông báo tạm dừng mọi hoạt động huy động và đóng băng tài khoản ngân hàng để phục vụ công tác kiểm toán. Động thái này diễn ra sau 2 ngày "cơn bão" chỉ trích bùng nổ trên mạng xã hội liên quan đến quy trình vận hành của nhóm. Nhiều nhà hảo tâm tố cáo tình trạng một trẻ có nhiều người nuôi và dữ liệu sai lệch.

Tâm điểm tranh cãi nằm ở dòng tiền. Dù quy mô dự án lên tới hơn 120.000 người tham gia với số tiền huy động hàng trăm tỷ đồng, nguồn lực này vẫn chảy trực tiếp vào tài khoản cá nhân của ông Hoàng Hoa Trung thay vì một pháp nhân độc lập. Dự án cũng chưa từng thực hiện kiểm toán độc lập, gây lo ngại lớn về tính minh bạch.

Cá nhân làm từ thiện bắt buộc phải mở sổ sách

Thực tế, pháp luật hiện hành đã đặt ra các yêu cầu về kế toán và hoạt động vận động quyên góp tại Thông tư 41/2022 của Bộ Tài chính và Nghị định 93/2021 của Chính phủ áp dụng cho các hoạt động vận động, tiếp nhận và phân phối đóng góp tự nguyện nhằm hỗ trợ thiên tai, dịch bệnh, sự cố và bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.

Điều 3 Thông tư 41/2022 quy định rõ tất cả tổ chức, cơ quan, đơn vị, cá nhân có các hoạt động liên quan đến vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện để thực hiện các hoạt động xã hội, từ thiện đều phải mở sổ để ghi chép đầy đủ các nghiệp vụ kinh tế phát sinh, lập báo cáo và minh bạch thông tin theo quy định và pháp luật có liên quan.

Theo Thông tư 41, các tổ chức, cơ quan và đơn vị có hoạt động xã hội, từ thiện tổ chức kế toán riêng cho hoạt động vận động, tiếp nhận và phân phối nguồn đóng góp tự nguyện phải mở sổ kế toán để ghi chép, hạch toán đầy đủ mọi nghiệp vụ phát sinh, đồng thời lập báo cáo tài chính minh bạch theo đúng quy định.

Đối với những đơn vị không tổ chức bộ máy kế toán riêng cho hoạt động từ thiện mà chỉ kiêm nhiệm, việc hạch toán sẽ được thực hiện trên cùng hệ thống sổ kế toán hiện có của đơn vị. Tuy nhiên, các khoản thu, chi từ hoạt động vận động và tiếp nhận đóng góp tự nguyện phải được theo dõi trên sổ chi tiết riêng, đảm bảo sử dụng đúng mục đích. 

Hàng năm hoặc theo định kỳ, đơn vị phải lập báo cáo thu chi phục vụ hoạt động xã hội, từ thiện; công khai số liệu theo luật định và thuyết minh riêng phần này trên báo cáo tài chính chung để bảo đảm tính minh bạch.

Đối với cá nhân thực hiện các hoạt động xã hội, từ thiện, Thông tư 41 yêu cầu phải mở sổ ghi chép đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, phân phối và sử dụng các khoản đóng góp; đồng thời lập báo cáo và công khai việc thu chi theo đúng quy định của pháp luật.

Phải tách bạch tài khoản, không dùng chung chi tiêu cá nhân

Nghị định 93/2021 cũng có nội dung quy định rõ về trường hợp cá nhân tham gia vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện để khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước.

Theo đó, cá nhân vận động từ thiện phải mở tài khoản riêng tại ngân hàng thương mại cho từng cuộc vận động để tiếp nhận và quản lý toàn bộ tiền đóng góp; đồng thời bố trí địa điểm phù hợp để tiếp nhận và bảo quản hiện vật trong thời gian tiếp nhận. 

Khi nhà hảo tâm yêu cầu, cá nhân phải lập biên nhận đối với khoản đóng góp bằng tiền mặt hoặc hiện vật. Sau khi hết thời hạn tiếp nhận đã công bố, cá nhân không được tiếp tục nhận thêm đóng góp và phải thông báo cho ngân hàng nơi mở tài khoản biết việc dừng tiếp nhận.

Chi phí cho hoạt động vận động, tiếp nhận và phân phối do cá nhân đứng ra kêu gọi tự chi trả; nếu được người đóng góp đồng ý, cá nhân có thể trích chi từ nguồn quyên góp nhưng phải tổng hợp và công khai.

Nguồn đóng góp tự nguyện để khắc phục thiên tai, dịch bệnh, sự cố không đưa vào ngân sách Nhà nước. Nếu dùng để sửa chữa, xây dựng công trình hạ tầng thiết yếu hoặc mua sắm trang thiết bị, việc tiếp nhận và quản lý tài chính thực hiện theo quy định tại Điều 13 Nghị định 93. Trường hợp tài sản được hỗ trợ cho cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập thì phải tiếp nhận, xác định giá trị và quản lý tài sản theo quy định.

Cá nhân vận động từ thiện phải bảo đảm công khai, minh bạch; mở sổ ghi chép đầy đủ các khoản tiền, hiện vật tiếp nhận và phân phối theo từng đối tượng, địa bàn. Kết quả thu - chi phải công khai theo Điều 14 Nghị định 93 và gửi văn bản cho UBND cấp xã nơi cư trú để niêm yết trong 30 ngày.