Dòng họ Nghiêm Xuân coi trọng công tác khuyến học

Sang đời XI dòng họ này bắt đầu có nhiều người thi đỗ. Trong các khoa thi của triều Nguyễn có hơn 10 người đạt học vị từ tú tài đến cử nhân hạng 1. Có 2 vị đỗ tiến sĩ, nhưng vì số tiến sĩ của Bắc Hà quá đông nên theo luật của triều Nguyễn phải hạ xuống cử nhân.

Đáng lưu ý là việc khuyến học của họ Nghiêm Xuân có từ lâu và rất bền vững. Từ xưa đã có quỹ hỗ trợ các học trò nghèo học giỏi. Vì vậy giữa thế kỷ XIX có nhà 4 anh em đều thi đỗ cử nhân và 1 tú tài kép đó là các cụ Nghiêm Xuân Lượng, Nghiêm Xuân Trọng Phát, Nghiêm Xuân Thiều và Nghiêm Xuân Điều thuộc đời XI. Sang đời XII có cụ Nghiêm Xuân Quảng (1873-1949) đỗ Tiến sĩ năm Ất Mùi (1895) được ghi tên ở Văn Miếu, cụ cũng có chân trong Đông Kinh Nghĩa Thục.

Sang thế kỷ XX có nhiều người đỗ đạt cao: người đỗ Thủ khoa khoá đầu tiên của Đại học Canh Nông toàn Đông Dương là cụ Nghiêm Xuân Yêm (1913-2001). Có nhà 6 anh em trai đều đỗ đạt như gia đình ông Nghiêm Xuân Thiện (1909-2003) trong đó có 3 dược sĩ hạng nhất, 1 bác sĩ y khoa, 2 kỹ sư, có 1 người đỗ 3 bằng đại học mà đều là ở các nước có nền khoa học tiên tiến như Pháp, Đức...

Từ sau 1945, trải qua 2 cuộc kháng chiến chống đế quốc xâm lược, trong hoàn cảnh vô cùng gian khổ đó, con cháu dòng họ Nghiêm Xuân vừa tham gia đánh giặc giữ nước, vừa cố gắng học hành. Sau 1975, trong điều kiện hoà bình, con cháu dòng họ càng chăm chỉ học hành. Sang những năm đổi mới con cháu dòng họ lại phấn khởi hơn nữa vì việc trích quỹ Khuyến học để khen thưởng các cháu có thành tích học tập tốt được tiến hành đều đặn hàng năm. Nhiều cháu học giỏi xuất sắc như cháu Nghiêm Xuân Đức Long đoạt huy chương Đồng trong kỳ thi Hoá Quốc tế năm 1997 ở Matxcova.

Khi đất nước bước vào thời kỳ mở cửa và hội nhập, quan hệ với các nước càng được mở rộng thì việc khuyến học của họ Nghiêm Xuân càng được phát triển. Hàng năm hội Nghiêm Xuân tương tế ở các nước như Hoa Kỳ, châu Âu quyên góp và gửi về quê nhà hơn 20 suất học bổng cho các cháu học sinh nghèo học giỏi. Hiện nay tổng số học bổng hàng năm dao động từ 20 triệu đến 30 triệu đồng.

Nhờ có sự quan tâm và động viên của cả Họ mà con cháu càng cố gắng học hành. Mấy năm gần đây, dòng họ có nhiều cháu đỗ cao trong các kỳ thi vào các trường đại học và tốt nghiệp đại học. Một số cháu đã được nhận học bổng của nhà nước ta hoặc các nước ngoài để theo học các chương trình sau đại học ở Hoa Kỳ, Nhật Bản... Gần đây nhất, trong năm học 2006-2007 có 32 cháu được khen thưởng. Lễ khen thưởng được tổ chức tại nhà thờ của họ Nghiêm Xuân ở Tây Mỗ, Từ Liêm, Hà Nội.

Quan niệm của họ Nghiêm Xuân trong việc khuyến học thật giản dị: Chăm sóc dạy dỗ con cháu là việc quan trọng như Bác Hồ đã dạy: "Vì lợi ích mười năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người".