Vi-rút có thể đã tiến hóa để ảnh hưởng tới nam giới nhiều hơn là phụ nữ

Rất nhiều trường hợp nhiễm trùng gây bệnh nặng ở nam giới hơn nữ giới. Nam giới bị nhiễm lao có khả năng tử vong nhiều hơn nữ giới 1,5 lần; nam giới bị nhiễm vi-rút u nhú có khả năng phát triển thành ung thư nhiều gấp 5 lần so với nữ giới; và nam giới bị nhiễm vi-rút Epstein – Barr có khả năng phát triển thành bệnh u Hodgkin nhiều gấp đôi phụ nữ.

Nhiều người cho rằng, mô hình này là do sự khác biệt giữa hệ thống miễn dịch của hai giới. Tuy nhiên, có một lời giải thích khác cho rằng nguyên nhân là do phụ nữ là vật chủ có giá trị hơn. Mục đích của vi-rút không phải là làm vật chủ nhiễm bệnh nặng, mà để nhân bản bên trong vật chủ cũng như lây ra càng nhiều vật chủ càng tốt. Và do phụ nữ có thể mang thai, nên phụ nữ có nhiều khả năng truyền vi-rút hơn nam giới.

Nhà nghiên cứu Francisco Ubeda và Vincent Jansen tại Đại học Hoàng gia Holloway, London (Anh Quốc) cho rằng, phụ nữ có thể truyền bệnh nhiễm trùng sang cho con mình qua quá trình mang thai, sinh nở và cho con bú, vì thế có một áp lực tiến hóa đối với vi-rút để ít gây hại cho họ.

Từ mẹ sang con

Để một vi-rút có thể lây lan sang người khác, nó cần phải tạo ra nhiều bản sao trong cơ thể. Làm cho vật chủ của nó bị bệnh là một hậu quả không thể tránh khỏi của điều này. Jasen cho biết “Đó không phải là một mầm bệnh nào đó đặc biệt thiết lập như vậy, vì như vậy tức là tự hại chính mình, mà nó phải làm như vậy”

Các nhà nghiên cứu đã sử dụng mô hình toán học để cho thấy rằng, đối với các mầm bệnh ảnh hưởng đến cả hai giới, chọn lọc tự nhiên về mặt lý thuyết sẽ ưu tiên những mầm bệnh gây ít bệnh cho phụ nữ - miễn là nó có thể truyền từ mẹ sang con.

Họ cho rằng, áp lực tiến hóa này có thể giải thích cho một câu đố tồn tại từ rất lâu: tại sao vi-rút gây u lympho T ở người tuýp 1 (HTLV-1) tiến triển thành bệnh bạch cầu nhiều hơn ở đàn ông so với phụ nữ ở Nhật Bản, nhưng lại ảnh hưởng như nhau đối với cả hai giới ở vùng Caribe. Họ cho rằng, sự khác biệt này là vì ở Nhật, phụ nữ cho con bú phổ biến và lâu hơn – cho vi-rút nhiều cơ hội xâm nhập vào vật chủ khác hơn.

Mặc dù vậy, đối với trường hợp này, loại vi-rút này có thể phát hiện là mình đang ở trong cơ thể đàn ông hay phụ nữ. Chúng ta vẫn chưa biết nó phát hiện bằng cách nào, nhưng không phải là không thể xảy ra. Jasen cho rằng “Tất cả các loại hoóc-môn và quá trình khác nhau chỉ có một chút khác biệt ở nam và nữ giới”.

Nếu chúng ta xác định được một cơ chế mở ra khả năng điều khiển nó, chúng ta có thể cố gắng làm cho vi-rút nghĩ rằng nó đang ở trong cơ thể nam giới chứ không phải nữ giới, vì thế nó sẽ thực hiện chu kỳ hoạt động khác đi.

Những khác biệt về giới tính

David Duneau – một nhà sinh học tiến hóa tại Đại học Toulouse, Phát cho rằng, nghiên cứu này nhấn mạnh sự cần thiết phải tiến hành thử nghiệm lâm sàng ở cả hai giới chứ không phải chỉ ở nam giới như bình thường, “ký sinh trùng đang hoạt động khác nhau ở đàn ông và phụ nữ, vì thế chúng ta cần phải biết chúng hoạt động như thế nào ở cả hai giới”

Sabra Klein nghiên cứu về sự khác biệt trong phản ứng miễn dịch tại Trường Y tế cộng đồng Johns Hopkins Bloomberg, Baltimore cho rằng đây là một hướng mới để xem xét sự phát triển mầm bệnh là một cách giải thích khác về khác biết giới tính đối với các căn bệnh. Nhưng bà cũng cho rằng giả định của mô hình này về việc sự lây truyền HTLV – 1 ở Nhật và Caribe đã bỏ qua các biến số khác cũng có thể tham gia vào quá trình này, chẳng hạn như sắc tộc hay văn hóa.

Jansen đang lên kế hoạch để nghiên cứu các chứng bệnh ở động vật, chẳng hạn như vi-rút retro gây bệnh ung thư ở gà. Ông cho biết “khi đàn gà bị nhiễm một loại vi-rút đặc biệt, chúng ta thấy rằng khối u phát triển ở gà trống nhiều hơn so với gà mái”

Liệu áp suất của chọn lọc tự nhiên đối với vi-rút có khiến cho nam giới bị ảnh hưởng nghiêm trọng hơn bởi các loại bệnh như cúm và cảm lạnh? Có vẻ như không phải vậy, vì Jansen cho rằng lây truyền từ mẹ sang con không phải là một đường lây lan quan trọng đối với vi-rút cúm. Đối với ông, “đàn ông bị cúm dường như chỉ là một cái cớ để trốn việc”

Anh Thư (Tổng hợp)