Phát hiện lung lay nhận định loài người có trí tuệ siêu việt nhờ bộ não lớn

Khoảng 10 năm trước, các nhà nghiên cứu phát hiện ra hóa thạch của một giống người cổ đại được gọi là người naledi, trong những chiếc hang dưới lòng đất ở châu Phi.

Mới đây, một nhóm nghiên cứu cho biết họ đã tìm ra bằng chứng cho thấy người naledi có năng lực hành vi phức hợp, như là chôn người chết và khắc hình lên tường hang, mà cho đến nay chỉ được ghi nhận ở những giống người có bộ não lớn hơn.

Đây là một phát hiện được cho là bất ngờ đối với những sinh vật có bộ não nhỏ như vậy.

Người naledi vẫn là một giống người mới mẻ và bí ẩn đối với chúng ta

Người naledi là một giống người mới được bổ sung vào cây phả hệ của tông người, bao gồm tổ tiên trực tiếp của chúng ta và những họ hàng đi bằng hai chân đã tuyệt chủng.

Nhóm nghiên cứu do Nhà nhân chủng học Lee Berger phụ trách, đã công bố việc phát hiện ra giống người naledi vào năm 2015 dựa vào các hóa thạch của ít nhất 15 cá thể người naledi sống cách đây 300.000 được tìm thấy trong hệ thống hang ở gần Johannesburg, Nam Phi.

Những sinh vật này có một số đặc điểm chung với người hiện đại, chẳng hạn như chân có cấu tạo để đứng thẳng và tay có thể cầm, nắm, điều khiển đồ vật, còn các đặc điểm khác thì rất lạc hậu, trong đó có bộ não nhỏ.

Trở lại hang cổ để tìm hiểu kỹ hơn

Trong những năm gần đây, nhóm nghiên cứu đã quay trở lại hệ thống hang động mà họ đã phát hiện ra hóa thạch của người naledi, và kết quả thật đáng khích lệ khi họ nhận thấy những điều mới mẻ.

Một trong những phát hiện đáng kể lần này là họ tìm thấy những địa điểm chôn người chết. Nhóm nghiên cứu phát hiện ra hóa thạch còn sót lại của xác người lớn và trẻ em trong những hố nông trên nền hang. Những xác chết này được xếp trong tư thế bào thai.

Ngoài ra, trên tường hang có rất nhiều dấu vết được khắc có chủ ý, trong đó có các dạng hình học và các đường gạch chéo đan vào nhau. Tất cả những hành vi này thật đáng kinh ngạc khi được thực hiện bởi những sinh vật có bộ não nhỏ gần bằng não vượn chứ so với não người thì nhỏ hơn rất nhiều.

Kích thước bộ não có thể không quan trọng như chúng ta tưởng

Chuyên gia tiến hóa loài người Chris Stringer ở Bảo tàng Lịch sử Thiên nhiên London, Anh, nói rằng nhiều thập kỷ trước, chúng ta cho rằng người hiện đại là giống người duy nhất biết dùng lửa, biết chôn người chết hoặc sáng tạo nghệ thuật.

Kể từ đó, chúng ta nhận ra rằng các nhóm người khác như Neanderthal cũng có đời sống phức hợp. Nhưng những giống người như vậy vẫn có bộ não lớn chứ không như người naledi, những người biết chôn người chết khiến chúng ta nảy ra câu hỏi về sự tiến hóa của loài người.

Đối với một thành viên của nhóm nghiên cứu, Nhà nhân chủng học Agustin Fuentes ở Trường đại học Princeton, thì những bằng chứng về người naledi đã làm lung lay nhận định về kích thước của bộ não. Ông nói rằng "bộ não lớn vẫn rất quan trọng, nhưng kích thước không giải thích được nhiều điều mà trước đây chúng ta tưởng là nhờ có bộ não lớn".

Cần có thêm nghiên cứu để khẳng định

Các nhà khoa học vẫn chưa thể xác định những hình khắc trong hang có tuổi đời bao lâu, vì thế hiện chưa thể khẳng định người naledi là tác giả đã sáng tạo ra những hình vẽ đó, hay là do người hiện đại về sau này đã khắc vào một thời điểm nào khác.

Nghiên cứu mới này đã được công bố nhưng chưa được các nhà chuyên môn đánh giá. Một số nhà khoa học cho rằng cần có thêm bằng chứng mới có thể xem xét điều chỉnh nhận định của chúng ta về sự tiến hóa của loài người qua lối suy nghĩ phức hợp và mối liên hệ với kích thước bộ não.