Lỗi đâu phải tại cây phượng... mà chặt vội

Những ngày này, có một sự việc gây xôn xao dư luận đó là cây phượng trong sân Trường THCS Bạch Đằng (quận 3, TPHCM) bị bật gốc đè làm nhiều em bị thương và 1 em thiệt mạng.

Sau vụ tai nạn thương tâm này, nhiều trường chặt bỏ hàng loạt cây phượng đang ra hoa rất đẹp gây nuối tiếc cho bao thế hệ.

Cây bàng, phượng, muồng ngủ... được trồng trong sân trường

GS.TS Trần Văn Chứ - Hiệu trưởng Trường Đại học Lâm nghiệp Hà Nội cho biết, sau sự việc đau lòng trên, nhiều người gọi điện hỏi tôi về việc nên hay không nên trồng cây phượng và một số cây như bàng, xà cừ,.. trong trường học.

Nước ta có đầy đủ các tiêu chuẩn về cây xanh trong các khu vực đô thị, trường học. Ví dụ: Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8270:2009 về Quy hoạch cây xanh sử dụng hạn chế và chuyên dụng trong đô thị hoặc Tiêu chuẩn quốc gia TCVN 9257:2012 về Quy hoạch cây xanh sử dụng công cộng trong các đô thị - Tiêu chuẩn thiết kế.

Cụ thể: tiêu chuẩn thiết kế có quy định cây xanh trường học, với tính chất cây: Chọn cây cao to, tán rộng, cho bóng râm tốt, gây ấn tượng mạnh;

Chọn cây cho vườn trường, chọn các loại cây bản địa, có hoa, lá, quả đặc biệt phong phú; Không chọn cây có gai, nhựa, mủ độc như: Cà dại, thông thiên, dứa dại; Cây trồng nên có bảng ghi tên, ngày trồng, xuất xứ.

Nên trồng các cây bàng, phượng, muồng ngủ, muồng hoa đào, riềng riềng, hồng... Cây cảnh, cây bản địa: quyết, hồng, hải đường, ổ quạ, phong lan, địa lan.

Như vậy có thể thấy, cây phượng, bàng... có thể trồng tốt trong trường học vì cây phượng vĩ có hoa rất đẹp.

Thành phố Hải Phòng còn được gọi là thành phố Hoa phượng đỏ. Bàng cho bóng mát. Và tuổi thơ chúng ta ai cũng nhớ những kỉ niệm đu cành cây xà cừ?

Phân tích về cây phượng vĩ, GS.TS Trần Văn Chứ cho biết, phượng vĩ có nguồn gốc từ Madagascar, tại đó người ta tìm thấy nó trong các cánh rừng ở miền Tây Malagasy.

Ngoài giá trị là cây cảnh, nó còn có tác dụng như một loài cây tạo bóng râm trong điều kiện nhiệt đới, do thông thường nó có thể cao tới một độ cao vừa phải (khoảng 10-15 m, đôi khi có thể tới 20 m) nhưng tán lá tỏa rộng và dày đặc tạo ra bóng mát.

Cây Phượng vĩ tái sinh hạt và chồi đều mạnh, có thể phát triển tốt trên mọi loại địa hình như ven biển, đồi núi, trung du và đồng bằng. Cây thuộc loại ưa sáng, mọc khỏe, phát triển nhanh, không kén đất.

Tuy nhiên, nhược điểm lớn nhất của cây phượng là tuổi thọ không cao; cây trồng trên đường phố chỉ 30 tuổi là đã già cỗi, thân có dấu hiệu mục rỗng, sâu bệnh, nấm bắt đầu tấn công. Cây trồng trong công viên, trường học thì có thể có tuổi thọ cao hơn nhưng cũng chỉ đạt 40-50 năm tuổi.

"Lỗi đâu phải do cây xanh, lỗi là do con người chăm sóc và “ép” cây phải theo cái đẹp của con người nghĩ ra?" - GS Chứ nhấn mạnh.

Sân trường bê tông khiến cây dễ đổ

GS.TS Trần Văn Chứ cho biết, có hai nguyên nhân tác động tới cây xanh từ phía con người:

Với các khu đô thị, trường mới xây dựng thì muốn cho đẹp mắt ngay nên trồng cây lớn. Tại những chỗ rễ cái, cành to bị cắt, hay những chỗ trong quá trình vận chuyện bị xước vỏ thì đều là nguyên nhân dẫn đến mục rỗng.

Bởi khả năng liền sẹo ở những chỗ có vết cắt của cây rất khó bởi gỗ cây mềm nhanh mục. Sau này khi thấy cây sống, mọi người tưởng rằng thế là an toàn nhưng khi gặp gió bão, những cây này dễ đổ, gãy.

Bên cạnh đó, quá trình làm sân trường đổ những lớp bê tông đến gần sát gốc cây. Nhưng đặc điểm của cây phượng là rễ ăn nổi, ngang, không đâm sâu xuống đất, nên khi đổ những lớp bê tông dày từ 15-20 cm thì toàn bộ lớp rễ nằm dưới phần bê tông rơi vào tình trạng yếm khí, không hô hấp được và lâu dần sẽ chết dần. Qua đó cũng là nguyên nhân khiến cây dễ đổ.

Ngoài ra, nguyên nhân gây đổ cũng có thể đến từ việc xây bồn xung quanh gốc. Đa số trong trường học, thường tư duy thực dụng xây bồn kết hợp với ghế ngồi nghỉ cho học sinh, giáo viên.

Bồn cao khoảng 40 - 45 cm so với mặt đất cũ, rồi đổ một lớp đất mới vào sau khi xây bồn xong khiến thông khí, thoát nước kém, tổn hại đến rễ cây.

Cây không chết ngay nhưng yếu dần do các rễ nhỏ bị hỏng. Ở những phần cổ rễ cũ chết đi sẽ mọc ra những rễ tơ mới để lấy chất dinh dưỡng nuôi cây. Nên mắt thường nhìn thấy cây sống tươi tốt nhưng thực ra ở phía bên dưới đã bị mục rỗng.

Theo GS Chứ, nhiều nơi, nhiều làng, các cây được vinh danh cây cổ thụ, di sản năm nay thì hai ba năm sau cây chết. Nguyên nhân cũng do hiện tượng trên.

Muốn làm đẹp cảnh quan thì chọn giống cây có kích thước vừa phải

Để đảm bảo an toàn cho học sinh, cho người dân, GS.TS Trần Văn Chứ kiến nghị:

Thứ nhất, với những trường học muốn trồng để làm đẹp cảnh quan, khi đưa vào nên chọn những cây giống có kích thước vừa phải. Cây phải có ngọn, cành và chưa đến giai đoạn trưởng thành.

Đường kính khoảng 6-8 cm, cao khoảng 4-5 m là phù hợp. Lúc này thì hệ rễ của cây sẽ phát triển rất khỏe mạnh, sử dụng được lâu. Đặc biệt không nên trồng cây lớn mà bị cắt hết cành to, bởi sẽ rất nguy hiểm vì chuyện mục rỗng.

Thứ hai, cần phải có biện pháp chống, cắt tỉa những cành mọc vống vươn lên; khống chế chiều cao của cây. Định kỳ khoảng 3 năm cắt một lần thì sẽ tạo ra những lớp cành tán rất đều nhau.

Đối với những cây lớn tuổi hiện đang trong sân trường, có thể phải đưa vào đối tượng diện theo dõi sát sao, thường xuyên để có phương án đảm bảo an toàn.

Trước mùa giông bão phải cắt tỉa cành, hạ chiều cao của cây. Đồng thời liên hệ các công ty, chuyên gia cây xanh xem xét định kỳ mức độ sâu bệnh của cây ra sao từ đó đưa ra những quyết định phù hợp.

"Dù trồng cây gì? Theo năm tháng, theo tuổi cây, cây cũng sẽ chết nhưng nếu chúng ta nâng niu, chăm sóc cây như con, khoa học từ lúc trồng, chăm sóc..., cây sẽ không phụ chúng ta" - GS Chứ bày tỏ.

Lệ Thu (ghi)