Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông: Cần tăng tiết học môn tiếng Anh

Vậy nếu tăng thời lượng lên 4 tiết hay 8 tiết / tuần thì liệu có thể “giúp học sinh hình thành, phát triển năng lực ngoại ngữ để sử dụng một cách tự tin, hiệu quả, phục vụ cho việc học tập và giao tiếp đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế…” như mục tiêu của dự thảo chương trình đề ra hay không?

Là một giáo viên tiếng Anh, có điều kiện tiếp xúc và trao đổi với các đồng nghiệp là giáo viên người Việt Nam cũng như giáo viên người nước ngoài, tiếp xúc và giảng dạy nhiều thế hệ học sinh, từng trải qua nhiều lần tập huấn, cải cách về phương pháp giảng dạy, bồi dưỡng nâng cao trình độ theo dự án này, đề án kia của Bộ GD-ĐT tôi nhận thấy rằng: bên cạnh việc tăng số tiết, nếu Bộ GD-ĐT, nhà nước và chính phủ không thay đổi tư duy và mạnh tay cải cách việc dạy và học tiếng Anh tận gốc rễ thì 20, 30 năm nữa trình độ tiếng Anh của người Việt Nam cũng không cải thiện được bao nhiêu và sẽ tụt hậu so với khu vực và thế giới.

Việc dạy và học tiếng Anh không hiệu quả có nhiều nguyên nhân, nhưng theo tôi yếu tố đầu tiên cần phải xem xét và khắc phục ở Việt Nam chính là: Môi trường giao tiếp. Chính môi trường giao tiếp thiếu đã ảnh hưởng quyết định tới cả thầy lẫn trò.

Giáo viên đạt chuẩn tiếng Anh rất thấp

Xét tổng thể, đội ngũ giáo viên dạy tiếng Anh trên cả nước đang thiếu cả số lượng lẫn chất lượng. Đặc biệt về vấn đề chất lượng, dù Bộ GD-ĐT hàng năm đều có kế hoạch, chương trình, dự án bồi dưỡng nâng cao trình độ giáo viên, nhưng hiệu quả của việc bồi dưỡng này rất hạn chế.

Lấy ví dụ gần đây nhất là Đề án Ngoại ngữ Quốc gia 2020. Dù được đầu tư nhiều ngàn tỷ đồng ngân sách và đã đi qua khoảng 1/3 chặng đường, nhưng những gì thu được thời gian qua cho thấy đề án này khó mà đạt được mục tiêu đề ra.

Theo đề án, đến năm 2020, giáo viên và học sinh phải đạt các chuẩn tiếng Anh theo khung tham chiếu châu Âu (6 bậc) hoặc tương đương. Đối với giáo viên, việc học tập bồi dưỡng nâng cao, thi chứng chỉ thời gian qua cho thấy tỷ lệ giáo viên thi đạt chuẩn theo yêu cầu rất thấp.

Có thể chỉ ra 2 nguyên nhân chính, đó là: 1/các kiến thức phải đạt được theo chuẩn của khung tham chiếu châu Âu quá hàn lâm, không gắn với thực tế. 2/ Giáo viên dạy tiếng Anh ở ta lâu nay không có môi trường để rèn giũa các kỹ năng nên các kỹ năng học đươc trong trường đại học sau khi ra trường cứ mỗi ngày một cùn đi.

Ngay cả một số giáo viên đã thi đạt chuẩn theo đề án này thì sau khi thi xong, những kỹ năng, những kiến thức bồi dưỡng tập huấn được cũng mau chóng bị lãng quên vì không được sử dụng thường xuyên. Số giáo viên tiếng Anh có thể tự tin giao tiếp với người nước ngoài chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ và phần đông trong số đó là những giáo viên đã có điều kiện đi tập huấn, học tập ở nước ngoài.

Thày như vậy thì trò sẽ ra sao?

Cần quyết tâm đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai

Một thực tế ai cũng nhận thấy là học sinh Việt Nam học tiếng Anh với thời lượng khá nhiều nhưng khả năng giao tiếp kém, ngay cả các sinh viên chuyên ngữ cũng gặp khó khăn hoặc không giao tiếp được bằng tiếng Anh.

Mặc dù trong nhiều năm qua, Bộ GD-ĐT và các cơ sở đào tạo tiếng Anh đã có nhiều dự án, đề án, cải cách, cải tiến, thay đổi chương trình, giáo trình, sách giáo khoa, bồi dưỡng nâng cao trình độ giáo viên nhưng chất lượng của việc dạy và học tiếng Anh vẫn không cải thiện được bao nhiêu.

Đa số người Việt Nam vẫn không sử dụng và nói được tiếng Anh. Và nguyên nhân chủ yếu như đã nói ở trên chính là chúng ta quá thiếu môi trường giao tiếp để luyện tập và sử dụng tiếng Anh trong đời sống hàng ngày.

Tiếng Anh cũng như bất kỳ một ngôn ngữ nào khác, muốn làm chủ và thành thạo, phải sử dụng nó thường xuyên, sử dụng hàng ngày. Vậy làm thế nào để có thể đưa tiếng Anh vào sử dụng một cách thường xuyên trong đời sống hàng ngày của chúng ta, tôi thiết nghĩ Bộ GD-ĐT và nhà nước, chính phủ cần có một sự thay đổi bước ngoặt về tư duy và định hướng với ngôn ngữ tiếng Anh, từ đó có những chiến lược cải cách phù hợp trong việc dạy và học tiếng Anh. Tôi xin đề xuất một số ý kiến như sau:

Bộ GD-ĐT và nhà nước, chính phủ phải xác định mục tiêu và quyết tâm đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai (second language) ở nước ta chứ không phải là một ngoại ngữ (foreign languae) như hiện nay.

Cụ thể, để đạt được mục tiêu này, trong chương trình giáo dục phổ thông, việc dạy và học tiếng Anh, nên được định hướng theo một số giai đoạn như sau:

Giai đoạn 1: Học sinh phổ thông sẽ học 1 hoặc 2 môn khoa học bằng tiếng Anh song song với việc học môn đó bằng tiếng Việt. Có thể bắt đầu từ Trung học cơ sở và thí điểm trước ở các thành phố lớn. Khi đã đủ giáo viên thì thực hiện trên toàn quốc.

Để đạt được mục tiêu này học sinh tiểu học sẽ được học tiếng Anh ngay từ lớp 1 ( nơi có điều kiện có thể cho trẻ làm quen với tiếng Anh từ mẫu giáo) với thời lượng 5 – 8 tiết / tuần tùy vào hoàn cảnh, điều kiện cụ thể của từng địa phương.

Việc cho trẻ học tiếng Anh từ lớp 1 là không sớm vì theo một số chuyên gia ngôn ngữ nghiên cứu về việc học ngôn ngữ của trẻ thì “thời kỳ cửa sổ mở” ở trẻ (là giai đoạn trẻ em tiếp thu ngôn ngữ: học cách phát âm cũng như ngữ điệu của một ngôn ngữ nào đó một cách tốt nhất) là khi trẻ dưới 8 tuổi. Giai đoạn 1 sẽ kéo dài từ 3-5 năm tính từ khi thực hiện đại trà trên cả nước.

Giai đoạn 2: Từ Trung học cơ sở trở lên học sinh bắt buộc học 1 hoặc 2 môn khoa học bằng tiếng Anh (không còn học song ngữ như giai đoạn 1). Giai đoạn này kéo dài khoảng 5-7 năm tính từ khi thực hiện đại trà toàn quốc

Giai đoạn 3: Trong các trường phổ thông, từ Trung học cơ sở trở lên và trong các trường Đại học, Cao đẳng…học sinh, sinh viên bắt buộc phải học tất cả các môn khoa học bằng tiếng Anh. Sang giai đoạn này thì bên ngoài xã hội, chính phủ sẽ qui định tiếng Anh là ngôn ngữ sử dụng bắt buộc trong các hoạt động giao dịch hành chính, thương mại chính thức bên cạnh tiếng Việt.

Nguyễn Thị Dung

GV tiếng Anh trường CĐ Công thương-TP.HCM