Trung Quốc giằng xé giữa các lợi ích

Đối với Trung Quốc, thái độ đối với khủng hoảng Trung-Nhật quan trọng hơn đối với kỳ họp hàng năm của Quỹ tiền tệ quốc tế IMF và Ngân hàng thế giới WB.

Những ngày qua, tất cả các hãng thông tấn quốc tế đều nhất loạt đưa tin: Thống đốc Ngân hàng Trung Quốc Chu Tiểu Xuyên và Bộ trưởng tài chính Trung Quốc Tạ Húc Nhân đã hủy chương trình dự kiến bay sang Tokyo để tham gia Hội nghị thường niên của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB). Phái đoàn Trung Quốc dự Hội nghị sẽ do phó Thống đốc Ngân hàng Trung ương Dịch Cương và Thứ trưởng Tài chính Chu Quang Diệu dẫn đầu.

Theo giới quan sát, động thái trên đây của Trung Quốc cho thấy Bắc Kinh rất coi trọng việc tỏ rõ lập trường không khoan nhượng của nước này trong tranh chấp lãnh thổ với Nhật Bản.

Màn biểu diễn lập trường này có thể đối ngược lại các lợi ích của chính Trung Quốc khi nước này đã từng tuyên bố: các nền kinh tế mới nổi nên có tiếng nói lớn hơn trong các thể chế ra quyết sách tài chính toàn cầu như IMF hay WB.

Ảnh hưởng chính lợi ích của Trung Quốc

Quyết định trên đây của Trung Quốc chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến cuộc đối thoại giữa nền kinh tế thứ hai và thứ ba của thế giới. Trung Quốc và Nhật Bản gần đây đã đạt được thỏa thuận về một loạt các hiệp định kinh tế và tài chính, trong đó có việc trao đổi trực tiếp giữa đồng Yên và đồng Nguyên (đồng Nhân dân tệ). Thỏa thuận này sẽ mở đường để bảo vệ các nhà xuất/nhập khẩu của mỗi nước tránh khỏi bất cứ sự mất ổn định nào trong tỷ giá hối đoái nếu phải thường xuyên thông qua đồng Đôla Mỹ. Trung Quốc cũng đã hoàn tất các điều khoản của một hiệp định để Nhật Bản có thể bắt đầu mua trái phiếu chính phủ Trung Quốc.

Với việc gây đối đầu với đối tác thương mại lớn nhất của mình, Trung Quốc có thể làm xói mòn tăng trưởng kinh tế Nhật Bản. Một lo ngại khác từ Châu Âu là, hành động tẩy chay kỳ họp mùa Thu này với IMF&WB cho thấy Trung Quốc còn muốn "điểm huyệt" cuộc khủng hoảng nợ của các thành viên EU. Ông Robert Dujarric, một học giả từ trường Đại học Temple (Nhật Bản) nhận định: "Bắc Kinh biết rằng họ quan trọng với đồng Euro. Hơn nữa, việc tấn công vào Nhật Bản cũng đồng nghĩa là tấn công vào Mỹ, một thành viên quan trọng của IMF".

Ngày 12/10, Tổng Giám đốc Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), bà Christine Lagarde nói: Trung Quốc đã sai lầm khi quyết định không gửi bộ trưởng tài chánh và thống đốc ngân hàng nhà nước đến Tokyo dự cuộc họp hàng năm do Ngân Hàng Thế Giới và IMF tổ chức. Phát biểu với báo chí ở Nhật Bản, bà Lagarde cho rằng, sự vắng mặt lần này là điều bất lợi cho chính bản thân Bắc Kinh, vì Trung Quốc sẽ không có đại diện trong những cuộc thảo luận và quyết định quan trọng liên quan đến tình hình cũng như phương cách giải quyết kinh tế toàn cầu.

Giám đốc chương trình Đông Á  tại Viện Lowy, Tổ chức tư vấn tại Sidney (Úc), bà Linda Jakobson nhận định: "Trung Quốc đang phát đi một tín hiệu rõ ràng rằng, tranh chấp chủ quyền là vấn đề quan trọng đối với ban lãnh đạo cấp cao ở Bắc Kinh. Việc này đối với Trung Quốc chắc chắn lớn hơn việc ra quyết định về các vấn đề tài chính toàn cầu. Các nước khác sẽ bất ngờ trước quyết định này của Trung Quốc". Bộ trưởng Bộ Tài chính Nhật Bản Koriki Jojima vừa nhậm chức được hơn chục ngày cũng "lấy làm tiếc" khi cả hai quan chức cao cấp của Trung Quốc không đến tham dự Hội nghị của IMF&WB, đồng thời cho biết thêm: "Từ quan điểm toàn cầu, chúng tôi sẽ tiếp tục liên lạc với Trung Quốc".

Tại Bắc Kinh, ngoại trưởng Dương Khiết Trì chỉ nói rằng việc cử những viên chức cấp cao sang Tokyo là điều không thuận lợi ngay trong lúc này. Phát biểu này được hiểu là căng thẳng giữa Trung Quốc và Nhật liên quan đến vụ tranh chấp chủ quyền quần đảo Điếu Ngư đã lây lan từ những cọ xát về an ninh-chính trị sang các lĩnh vực kinh tế-tài chính.

Trong bài bình luận sáng 11/10, đài phát thanh Trung Quốc nói rằng tình hình chỉ có thể dịu bớt với điều kiện Tokyo phải lên tiếng xin lỗi Bắc Kinh vì đã gây ra căng thẳng khi tự nhận là có chủ quyền ở quần đảo Điếu Ngư/Senkaku.

Nhiều nhà phân tích quốc tế có chung nhận xét: Trung Quốc đang ở thời điểm "rối loạn đao pháp". Một mặt, cần tranh thủ các định chế tài chính quốc tế như một khí cụ để giành cho đồng nội tệ một vị trí tương xứng trong "rổ tiền tệ" của IMF, mặt khác, Trung Quốc cũng muốn thông qua các mối liên kết tay ba, tay tư nhằm giảm bớt trọng lượng của đồng Đôla. Muốn vậy, Trung Quốc không thể không tính đến vai trò của Nhật Bản hay Hàn Quốc.

Tuy nhiên, trước thời điểm khai mạc đại hội 18 của đảng Cộng sản, Trung Quốc muốn khuyếch trương sự đồng thuận nội bộ ở một mức nào đấy. Vì vậy, Trung Quốc sẵn sàng khai thác tối đa mọi khủng hoảng với bên ngoài để "vỗ về" những biểu hiện sô-vanh nước lớn và bài ngoại quá khích, mặc dù việc làm này có thể đi ngược lại các mục tiêu dài hạn của chính Trung Quốc.

Giới quan sát quốc tế còn cho rằng, sự thiếu vắng hai quan chức đứng đầu ngành tài chính của Trung Quốc trong bối cảnh có tranh chấp lãnh hải Trung-Nhật như thế gây phương hại cho tham vọng của Trung Quốc muốn đóng vai trò và có tiếng nói lớn hơn trong các vấn đề quốc tế.

Vì ổn định của tài chính toàn cầu

Trong khi đó, mặc dù cũng có tranh chấp lãnh thổ căng thẳng với Nhật Bản, nhưng Hàn Quốc vẫn cử các quan chức tài chính và ngân hàng cấp cao nhất tới Tokyo. Bộ trưởng Chiến lược và Tài chính Hàn Quốc Bahk Jae-wan đã có cuộc hội đàm song phương với người đồng cấp Nhật Bản Koriki Jojima hôm 11/10. Hẳn nhiên, Hàn Quốc có cách lập luận riêng: quyết định ấy là do các nước trong hai Hội đồng Thống đốc của hai tổ chức đưa ra, chứ không phải là một quyết định mang ý nghĩa song phương.

Quả thật, kỳ họp hàng năm lần này ở Tokyo của hai định chế tài chính quan trọng nhất toàn cầu là một quyết định mang tính quốc tế và có ý nghĩa quan trọng đối với sự ổn định chung của nền tài chính thế giới.

Bản báo cáo do IMF và WB vừa công bố về "sự ổn định của nền tài chính toàn cầu" đã nói lên điều đó. Bản báo cáo cảnh báo rằng lòng tin của các nhà đầu tư vẫn rất mong manh trong khi nguy cơ bất ổn của kinh tế thế giới tiếp tục gia tăng. Giám đốc kiêm cố vấn tài chính của IMF Jose Vinals cho rằng cần có những chính sách chặt chẽ hơn nữa để đảm bảo ổn định tài chính toàn cầu.

Theo bản báo cáo, bài học xương máu cho các thị trường tài chính lớn như Mỹ và Nhật Bản từ cuộc khủng hoảng tại Eurozone là một khi việc điều chỉnh chính sách diễn ra quá muộn, chỉ đến khi những căng thẳng trên thị trường bộc lộ rõ nét các nhà hoạch định chính sách mới ra tay thì hậu quả sẽ là một thị trường tài chính rối ren và gây nguy hiểm cho các nền kinh tế nói chung.

IMF kêu gọi các chính phủ và ngân hàng trung ương triển khai các biện pháp cần thiết như  siết chặt chính sách nhằm đối phó với khủng hoảng và giành lại lòng tin của nhà đầu tư  cũng như người tiêu dùng. IMF cảnh báo Nhật Bản có thể lâm vào cuộc khủng hoảng nợ công giống như Eurozone nếu không cải thiện được mức nợ công cao kỷ lục và nguy cơ ngày càng tăng của các ngân hàng trước trái phiếu chính phủ. IMF thúc giục Tokyo có các biện pháp cần thiết để cải thiện tình hình tài chính có mức nợ công lớn nhất trong số các nước phát triển và buộc các ngân hàng trong nước nhận ra các rủi ro gắn với việc giữ nhiều khoản nợ công.