Thương xá Tax được bảo tồn và phục dựng như thế nào?

Thứ hai, 17/10/2016 - 13:40

(Dân trí) - Khảm gạch mosaic ở cầu thang sảnh chính là điểm nhấn nghệ thuật và cũng là hạng mục quan trọng cần bảo tồn của Thương xá Tax – Trung tâm thương mại lâu đời nhất Sài Gòn. Phải mất hơn 3 tháng, thảm gạch mosaic mới được bóc tách để bảo quản trong khoảng 3 năm trước khi tích hợp vào tòa nhà 40 tầng.

Được khánh thành năm 1924, trải qua thăng trầm cùng thời gian và mang những tên gọi khác nhau, Thương xá Tax vẫn luôn là trung tâm thương mại quan trọng của Sài Gòn. Đến năm 2014, TPHCM quyết định phá bỏ Thương xá Tax để xây dựng tòa nhà 40 tầng đa chức năng ở khu đất vàng Nguyễn Huệ - Lê Lợi. Người dân Sài Gòn tiếc nuối về công trình kiến trúc nghệ thuật và là nhân chứng lịch sử chứng kiến sự chuyển mình của trung tâm kinh tế phía Nam gần một thế kỷ qua.

Để lưu giữ nét kiến trúc nghệ thuật Sài Gòn xưa, UBND TPHCM đã chỉ đạo chủ đầu tư – Tổng công ty Thương mại Sài Gòn phối hợp cơ quan nghiên cứu lên phương án bảo tồn Thương xá Tax.

Mặt bằng tầng trệt là nơi tập trung những hạng mục cần bảo tồn như cầu thang chính khảm gạch mosaic với tay vịn, lan can, biểu tượng con gà trống, quả cầu bằng đồng; không gian thông tầng sảnh chính và các thảm gạch mosaic ở 2 lối vào.

Công việc bảo tồn chính là nhằm gìn giữ các hoa văn bằng gạch mosaic của công trình cũ, khó khăn nhất là cầu thang chính. Mosaic (còn được gọi là “ghép mảnh” hoặc “khảm”) là một hình thức nghệ thuật trang trí - tạo ra hình ảnh từ tập hợp gồm những mảnh nhỏ của vật liệu – được gọi là “vật để khảm”.

Các tư vấn chuyên nghiệp về bảo tồn mosaic của Mỹ, Ý đề nghị dùng phương án bóc tách khảm gạch mosaic – các công trình bảo tồn mosaic ở các nước khác đều sử dụng phương án này. Và công việc bóc tách và bảo quản thảm gạch do khoa Lịch sử - Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn TPHCM đảm nhiệm, hoàn thành trong 3 tháng.

Ở một số vị trí, gạch bị nhiễm muối và phải được khử mặn bằng phương pháp thẩm thấu để ngăn chặn việc phá hủy gạch trước khi tiến hành vệ sinh.

Công tác vệ sinh được tiến hành đầu tiên để có cơ sở đánh giá đúng thực trạng gạch và giúp việc chụp ảnh, đo vẽ được dễ dàng và chính xác.

Các nhân viên tiến hành đo vẽ toàn bộ hiện trạng gạch theo tỷ lệ 1:1 lên giấy scan.

Ngoài việc ghi lại các đường nét, các viên gạch sẽ được ký hiệu đánh dấu vị trí bị khuyết, vỡ, mòn, hư hỏng, sai màu và mã màu sắc viên gạch.

Các bản vẽ đều có ký hiệu vị trí, hướng, chụp ảnh (chụp không ảnh) nhằm phục vụ cho việc bóc tách gạch cũng như gắn, thay thế gạch khi bảo tồn.

Công việc này đòi hỏi sự tỉ mỉ, cẩn thận đến từng chi tiết.

Trước khi tiến hành bóc tách mảng gạch, bề mặt gạch được làm sạch một lần nữa rồi phủ 2 lớp keo và lưới sợi thủy tinh để liên kết chặt các viên gạch với nhau. Đơn vị thi công dùng phương pháp cắt gạch theo mảng, sau đó khoan và đục để bóc tách gạch ra khỏi lớp vữa, xi măng.

Đào đất xung quanh để bóc tách khảm gạch phía đường Nguyễn Huệ.

Bóc tách bên dưới khảm gạch phía đường Nguyễn Huệ.

Sảnh chính Thương xá Tax sau khi đã bóc tách khảm gạch và các hạng mục cần bảo tồn. Ngày 12/10, tòa nhà này được phá dỡ để khởi công xây tòa nhà mới vào quý I/2017.

Sau khi được bóc tách, các mảng gạch sẽ được gói trong nhiều lớp ni lông và đặt trong thùng gỗ để di chuyển đến nơi lưu trữ chờ tới giai đoạn bảo tồn ở vị trí tương ứng trong tòa nhà 40 tầng được hoàn thành năm 2020.

Khi phục dựng khảm gạch, đơn vị bảo tồn sẽ tiến hành thay thế các viên gạch bị hư hỏng bằng các viên gạch mới hoặc các viên gạch gốc tương đương tìm kiếm được ở các vị trí khác trong tòa nhà hoặc bổ sung gạch mới có màu sắc phù hợp. Để có nguồn thay thế, gạch mẫu cũng được gửi đến các nhà sản xuất gạch mosaic hiện đại dể tìm kiếm nguồn gạch mới thay thế có chất liệu, kích thước và màu sắc tương ứng.

Quốc Anh