Những người lính vượt đèo lội suối đi tìm hài cốt liệt sĩ

Chiến tranh đã lùi xa nhưng nỗi đau thương vẫn chưa thể nguôi ngoai trong tâm thức của nhiều người dân Việt Nam và với các gia đình thân nhân liệt sĩ. Vẫn còn nhiều liệt sĩ chưa được quy tập về nghĩa trang mà vẫn còn nằm rải rác đâu đó trên dải đất từng chịu nhiều bom đạn này.

Nhằm tri ân những người đã cống hiến xương máu cho Tổ quốc, cho nền hòa bình của đất nước hôm nay, nhiều cán bộ, chiến sĩ đã không quản ngại khó khăn, ngày đêm vượt núi, băng rừng tìm hài cốt liệt sĩ, với mong muốn đưa các anh về với gia đình.

Vượt núi, băng rừng tìm hài cốt liệt sĩ

Những ngày này, chúng tôi có dịp theo chân các cán bộ, chiến sĩ Đội 584 (thuộc Phòng Chính trị, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Trị) đi tìm kiếm hài cốt liệt sĩ. Đội 584 (được thành lập tháng 5/1984) là đơn vị chuyên trách đảm nhận nhiệm vụ khảo sát, tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ, quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ ở Lào về nước. Tháng 6/2014, đơn vị được giao thêm nhiệm vụ khảo sát, tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ hy sinh trên địa bàn tỉnh Quảng Trị.

Địa điểm mà Đội 584 thực hiện việc tìm kiếm là tại khu rừng cao su thuộc xã Gio An, phía Tây huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị. Khu vực này trong chiến tranh chống Mỹ được xác định là nơi có rất nhiều bộ đội giải phóng tham gia chiến đấu và hy sinh. Trải qua hàng chục năm, khu vực này đã trở nên bằng phẳng nên rất khó để phát hiện được nơi có hài cốt. Các cán bộ, chiến sĩ Đội 584 phải xâu chuỗi các thông tin nắm được, kết hợp với kinh nghiệm, lật từng khoảng đất mới tìm thấy và quy tập được hài cốt các liệt sĩ.

Thượng tá Trần Quang Lục, Chính trị viên Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh, Đội trưởng đội tìm kiếm chia sẻ: Trong hoạt động tìm kiếm và cất bốc hài cốt liệt sĩ, chúng tôi phải bám dân, nắm nhiều nguồn thông tin từ nhân dân, gồm các cựu chiến binh, TNXP, dân quân du kích bám trụ, cơ sở cách mạng rồi những người lớn tuổi… Để xác định chính xác nơi có hài cốt, chúng tôi phải xử lý thông tin qua nhiều nguồn rồi chắt lọc lại, cùng với việc tra cứu các dữ liệu lịch sử.

Nhiều năm tham gia công việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ, trong đó có 4 năm tìm kiếm hài cốt ở nước bạn Lào, ông Lục luôn ghi nhớ sâu sắc những kỷ niệm về các lần phát hiện hài cốt liệt sĩ. Đó có thể là kết quả tìm kiếm sau hàng tháng trời vượt núi, băng rừng, với biết bao vất vả khó nhọc, nhưng ông và các thành viên trong Đội luôn làm việc với tinh thần trách nhiệm cao nhất. “Là người chỉ huy, là một quân nhân, tôi tự thấy mình phải có trách nhiệm với các thế hệ đi trước, với những đồng đội đã hy sinh xương máu cho đất nước. Đó cũng là trách nhiệm trước Đảng, Nhà nước, với các gia đình liệt sĩ. Mỗi hài cốt liệt sĩ được tìm thấy là một niềm vui lớn, khó có thể diễn tả hết bằng lời. Gia đình tôi cũng có 2 anh trai là liệt sĩ nên tôi thấu hiểu được những mất mát của thân nhân các liệt sĩ khác, nhất là các gia đình chưa tìm thấy hài cốt của người thân để đưa về an táng”.

Cuộc trò chuyện bỗng dưng bị gián đoạn khi các thành viên trong đội phát hiện ra dấu hiệu có hài cốt liệt sĩ. Những nhát cuốc nhẹ nhàng chạm đất, không khí bỗng nhiên trầm lắng lại... Các thành viên trong đội cẩn thận cất bốc hài cốt vào tiểu, phủ lá cờ đỏ sao vàng. Thêm một hài cốt được tìm thấy là thêm một niềm hy vọng đối với thân nhân các liệt sĩ, dù ban đầu chưa thể xác định được danh tính.

Từng tham gia 2 mùa tìm kiếm hài cốt liệt sĩ trên đất Lào, Thiếu tá Trần Văn Trà cho biết, phát huy truyền thống, đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ người trồng cây”, anh em trong Đội luôn có tâm nguyện là làm sao tìm được thật nhiều hài cốt của các anh hùng, liệt sĩ để đưa về quê hương, về với Tổ quốc.

Anh Trà vẫn nhớ như in kỷ niệm anh cùng đồng đội thực hiện cuộc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ trên địa bàn bản Khăm-kẹo, huyện Át-xa-păn-thong, tỉnh Sa-va-na-khẹt (Lào). Vùng đất mà đội tiến hành tìm kiếm tuy rất cứng nhưng anh em luôn nỗ lực và đã tìm thấy hơn 30 hài cốt liệt sĩ ở nơi này. “Phần lớn các phần mộ của các anh hùng, liệt sĩ chủ yếu nằm rải rác trong các cánh rừng sâu, những nơi núi rừng hiểm trở, những địa danh ít người biết đến, đường sá đi lại hết sức khó khăn. Nhiều địa danh gần như sau chiến tranh không còn người qua lại. Nhiều lúc cán bộ, chiến sỹ phải đào bới vài chục đến vài trăm m3 đất đá mà vẫn không tìm thấy hài cốt liệt sỹ...” – anh Trà tâm sự.

Thật khó có thể kể hết những gian nan vất vả của Đội 584. Các cán bộ, chiến sỹ của đội đã vượt qua những cam go thử thách để tiến hành khảo sát, tìm kiếm, thậm chí các anh luôn phải đối mặt với những nguy hiểm cận kề: Vật liệu nổ còn lại của chiến tranh, độc hại của khí độc tụ nén lâu ngày, đèo cao, vực thẳm, lũ quét,… Tuy nhiên, với tinh thần trách nhiệm cao cả, đến thời điểm này đã có hơn 5.300 hài cốt liệt sĩ được quy tập đưa về quê hương an táng tại Nghĩa trang.

Ngày trở về ấm tình đồng đội!

Mảnh đất Quảng Trị được người dân trong nước và thế giới biết đến với truyền thống đấu tranh kiên cường, mảnh đất anh hùng trong chiến tranh chống ngoại xâm nhưng cũng vì thế mà chứa đựng bao nỗi đau. Sẽ không có nơi đâu như Quảng Trị, nơi có đến 72 nghĩa trang với hơn 60.000 mộ liệt sĩ.

Vào các dịp lễ, Tết, ngày Thương binh, liệt sĩ, dòng người từ khắp mọi miền lại trở về thắp nến nhang tri ân những người đã khuất. Nến không chỉ được thắp trên 6 vạn nấm mồ của 72 nghĩa trang liệt sĩ mà còn sáng trên vạn bàn thờ vọng liệt sĩ trong từng gia đình.

Trong niềm tin ngưỡng vọng của người dân, đây là hình thức tri ân ý nghĩa bằng cả trách nhiệm và sự trân trọng của người còn sống đối với người đã hy sinh xương máu vì nền hòa bình, độc lập dân tộc.

Như một sự trùng hợp, lúc chúng tôi đang cùng các cán bộ, chiến sĩ Đội 584 thực hiện tìm kiếm hài cốt liệt sĩ ở Gio Linh thì tại địa bàn huyện Hướng Hóa, lực lượng tìm kiếm hài cốt thuộc Đoàn Kinh tế Quốc phòng 337 cũng phát hiện và cất bốc nhiều hài cốt liệt sĩ. Những thông tin ấy đã làm ấm lòng biết bao gia đình có người thân hy sinh trong chiến tranh.

Còn nhớ vào năm 2015, cũng vào những ngày tháng Tư, chúng tôi ghi nhận có hàng chục hài cốt liệt sĩ đã được lực lượng tìm kiếm, cất bốc và quy tập ở khắp các địa phương. Những hài cốt đó được tập hợp và sau đó đưa vào an táng tại các nghĩa trang liệt sĩ.

Cùng với việc mở rộng khu vực tìm kiếm, các thành viên Đội 584 đã đưa các hài cốt được tìm thấy về Nhà quản trang tại Nghĩa trang xã Gio An để chờ làm lễ truy điệu và an táng. Thắp nén nhang thơm, Trung úy Trần Thanh Lâm, thành viên Đội 584, nói: “Mỗi một lần tìm thấy hài cốt liệt sĩ là anh em trong Đội vừa mừng vừa xúc động, cùng với đó là niềm tin lại được nhen nhóm thêm...”.

Đăng Đức