“Không thể trì hoãn kiểm soát thu nhập của người có chức có quyền”

Trao đổi với PV Dân trí, một lãnh đạo Cục Chống tham nhũng - Thanh tra Chính phủ, cho biết, dự thảo đề án đã được gửi tới Bộ Tư pháp cho ý kiến thẩm định. Tuy nhiên đến nay Thanh tra Chính phủ vẫn chưa nhận được phản hồi nào từ Bộ Tư pháp về dự thảo đề án này.

“Tại hội nghị gần đây có ý kiến cho rằng nên hoãn việc ban hành đề án này lại để chờ tổng kết, sửa đổi toàn diện Luật phòng, chống tham nhũng cho phù hợp”- vị này cho biết.

Theo dự thảo đề án, minh bạch tài sản, thu nhập được coi là giải pháp then chốt, trọng tâm trong phòng ngừa tham nhũng. Tuy nhiên, các quy định còn có những hạn chế và đây cũng là giải pháp gặp nhiều khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện. Các quy định về minh bạch tài sản, thu nhập chủ yếu tập trung vào việc kiểm soát tài sản của những người thuộc diện phải kê khai, phần về kiểm soát thu nhập chưa được quy định cụ thể. Các quy định về kê khai tài sản, thu nhập của người có nghĩa vụ kê khai theo quy định của Luật phòng, chống tham nhũng năm 2005 và các nghị định hướng dẫn thi hành còn mang tính hình thức; kê khai thu nhập bằng tiền hầu như không thực hiện được; việc xác minh để bảo đảm tính trung thực của việc kê khai còn ít, kết quả kê khai chưa được công khai, chưa kiểm soát được tài sản, thu nhập, tiêu dùng của người có chức vụ, quyền hạn; chưa có quy định về nghĩa vụ giải trình nguồn gốc tài sản, thu nhập để chứng minh tính hợp pháp của tài sản, thu nhập của người có nghĩa vụ kê khai.

Nghị định số 78/2013 của Chính phủ chỉ quy định kê khai tổng thu nhập trong năm, do đó sẽ không kiểm soát được sự biến động của thu nhập và việc chi tiêu dùng của người kê khai trong kỳ kê khai.

Theo Thanh tra Chính phủ, nhiều quy định nhằm kiểm soát thu nhập như quy định về thuế thu nhập cá nhân, về thanh toán không dùng tiền mặt, về việc nhận quà tặng và nộp lại quà tặng,... đã được thực hiện nhưng chưa góp phần hiệu quả trong kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn nói riêng và phòng, chống tham nhũng nói chung.

Thực tiễn cho thấy, thu nhập ngoài lương của người có chức vụ, quyền hạn tăng lên và được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau. Việc kiểm soát thu nhập bằng thuế thu nhập cá nhân còn có những hạn chế. Thực tế cho thấy các cá nhân có thu nhập chưa tự giác kê khai và nộp thuế theo quy định của pháp luật, các cơ quan chức năng chưa có biện pháp hữu hiệu nhằm phát hiện, xử lý vi phạm trong trường hợp không kê khai hoặc kê khai không trung thực.

Hơn nữa, các quy định về việc tặng quà, nhận quà và nộp lại quà tặng còn có những nội dung chưa chặt chẽ, không có tính khả thi và thiếu chế tài xử lý vi phạm. Các quy định còn mang tính hình thức; quy định về trình tự báo cáo, nộp lại quà, nhất là đối với quà tặng bằng hiện vật rườm rà, phức tạp, khó thực hiện, không khuyến khích các cơ quan, cá nhân thực hiện. Đến nay chưa có chế tài xử lý nghiêm vi phạm quy định về tặng quà, nhận quà; ranh giới giữa quà tặng và tài sản hối lộ khó phân biệt dẫn đến khó khăn cho việc xử lý và kiểm soát. Bên cạnh đó, việc triển khai thực hiện còn thiếu nghiêm túc, không mang lại hiệu quả thiết thực.

Thực tế đó đòi hỏi sớm thực hiện việc kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn. Việc kiểm soát cần được thực hiện trước hết trên cơ sở tạo một cơ chế đồng bộ và có sự kết nối giữa các phương thức hiện nay như về minh bạch tài sản, thu nhập, về nộp thuế thu nhập cá nhân, về thanh toán không dùng tiền mặt và quy định về việc nhận quà tặng và nộp lại quà tặng. Bên cạnh đó cần có sự kết nối giữa các phương thức trên trong việc giám sát, phát hiện và xác minh các khoản thu nhập có nguồn gốc bất hợp pháp của người có chức vụ, quyền hạn.

Việc thực hiện đề án này cũng nhằm hoàn thiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng nói chung và tạo cơ sở pháp lý cho việc kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn đã được quy định tại Điều 53 của Luật phòng, chống tham nhũng (sửa đổi, bổ sung năm 2012): “Chính phủ trình Quốc hội ban hành văn bản quy phạm pháp luật về kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn”. Để thực hiện quy định này, ngày 19/3/2012, Văn phòng Chính phủ đã có công văn số 1749/VPCP-KNTN giao cho Thanh tra Chính phủ chủ trì, phối hợp với Bộ Tư pháp và các bộ, ngành liên quan nghiên cứu xây dựng, hoàn chỉnh Đề án cơ chế kiểm soát thu nhập đối với người có chức vụ, quyền hạn theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản số 7103/VPCP-KNTN ngày 12/10/2009.

Dự thảo đề án đã vạch ra hàng loạt giải pháp như: kiểm soát việc chi trả các khoản tiền từ ngân sách nhà nước cho cá nhân có chức vụ, quyền hạn qua tài khoản ngân hàng; kiểm soát thu nhập bằng công cụ thuế thu nhập cá nhân; kiểm soát việc tặng quà, nhận quà và nộp lại quà tặng; kiểm soát các khoản chi đầu tư, chi tiêu dùng có giá trị lớn của người có chức vụ, quyền hạn,… Thậm chí, dự thảo còn đề xuất mở rộng thu thập thông tin từ người dân về những khối tài sản, khoản thu nhập bất hợp pháp của người có chức vụ, quyền hạn; xây dựng cơ sở dữ liệu tích hợp thông tin về tài sản, thu nhập.

Trao đổi với PV Dân trí chiều 9/3, ông Đinh Xuân Thảo - Viện trưởng Viện nghiên cứu lập pháp của Quốc hội - cho biết, vừa qua Chính phủ có đề xuất sang Quốc hội bổ sung đề án này vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2015-2016.

“Điều đó thể hiện Chính phủ có sự quyết tâm, đúng hướng trong vấn đề này. Kiểm soát thu nhập, tài sản là vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền công dân và theo tinh thần của Hiến pháp thì phải biến đề án đó thành nghị định và tiến tới xây dựng thành luật để tổ chức thực hiện”- ông Thảo nói.

Theo ông Đinh Xuân Thảo, Luật phòng, chống tham nhũng đã quy định về việc kiểm soát thu nhập, tài sản của người có chức vụ, quyền hạn. Tuy nhiên hành lang pháp lý còn chung chung, chưa được cụ thể hóa nên việc “công khai” mới chỉ được thực hiện trong phạm vi cơ quan công tác; xong rồi niêm yết trong một thời gian nhất định và không ai được chụp ảnh, quay phim hoặc sao chép các thông tin về bản kê khai tài sản đó.

“Ở các nước họ có cơ sở dữ liệu về tài sản để ở Quốc hội để người dân nào cũng có thể tới xem được. Chính vì lẽ đó nên chúng ta phải sớm có hành lang pháp lý thực hiện những việc này”- ông Thảo bày tỏ.

Trong khi đó, PGS-TS. Bùi Thị An (Đại biểu Quốc hội TP Hà Nội) nhấn mạnh: “Không thể trì hoãn thực hiện kiểm soát thu nhập của người có chức vụ quyền hạn lâu hơn nữa”.

Bà An cho rằng nếu trì hoãn việc này sẽ càng khiến dư luận thắc mắc và những khối tài sản bất minh sẽ được hợp thức hóa hết. Nếu có thể, việc kiểm soát thu nhập, tài sản của người có chức vụ, quyền hạn cần đẩy nhanh thực hiện nghiêm túc trước Đại hội Đảng sắp tới thì càng tốt.

Thế Kha