Tái hiện lễ hội bà Tơ - người đàn bà có công cứu chúa Nguyễn

Bà Trần Thị Tơ là người dân sông nước vùng Quảng Điền với tài bơi thuyền rất giỏi. Vào thời chúa Nguyễn (thế kỷ 16) khi vượt phá Tam Giang, vì nơi đây hồi đó sóng lớn dữ dội, thuyền bè qua lại ít có người về như câu ca dao “Thương em anh cũng muốn vô, Sợ Truông nhà Hồ sợ phá Tam Giang” (Truông nhà Hồ nay là huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị ngày xưa có cây cối rậm rạp và nhiều bọn lục lâm thảo khấu; phá Tam Giang nay cũng là tên đó tại địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế cạnh các bờ biển huyện Quảng Điền, Phú Vang, Hương Trà).

Trong một lần chúa Nguyễn đi cùng đoàn tùy tùng trên thuyền ra khơi vượt phá Tam Giang từ ngoài Bắc vào Huế, khi đến đoạn biển dữ thuyền suýt lật, may mắn có bà Trần Thị Tơ đã chèo thuyền đến chỉ đường cho chúa thoát khỏi sóng dữ và vào bờ an toàn. Cảm kích trước tấm lòng người phụ nữ dũng cảm, chúa Nguyễn đã cho xây miếu thờ bà Tơ sau khi bà qua đời. Từ đó đến nay, người dân Quảng Điền xem bà như một người thần chuyên phù trợ vượt qua hiểm nguy khi có việc đi ra biển xa làm ăn.

Lễ hội đã tái hiện lại trên nhiều phần như cúng lễ, đọc sớ, dâng sớ, thỉnh bài vị bà Tơ ra kiệu xuống thuyền và đi trên đoạn sông ra biển rồi quay lại bờ và thỉnh bài vị vào miếu. Tam sanh cúng bà gồm heo, bê, vịt (khác với heo, bò, dê ở lễ tế đàn Nam Giao và đàn Xã Tắc). Trong buổi lễ còn có hát bã trạo, đua thuyền để cổ vũ cho tinh thần rèn luyện sức khỏe miền sông biển cho thanh niên trong vùng.

Đây là lần đầu tiên lễ tế bà Tơ được tái hiện nhằm thể hiện lòng cung kính của cư dân huyện Quảng Điền trước người đàn bà dũng cảm đã có công cứu chúa Nguyễn. Lễ tế nằm trong khuôn khổ lễ hội “Sóng nước Tam Giang 2012” thuộc Năm du lịch quốc gia khu vực Bắc Trung bộ tổ chức tại TT-Huế.

Trước miếu bà Tơ, các bô lão kính cẩn quỳ lạy

Đi nâng gối để dâng rượu

Nâng rượu lên chủ lễ

Thắp nến

Dâng nến lên bàn thờ chính

Chủ lễ cầu nguyện

Mâm cổ thịnh soạn trong bàn thờ bà Tơ

Nâng sớ

Đọc sớ

Nhiều dân làng đến dự

Đoàn rước sớ ra khỏi miếu

Hóa vàng mã cho sớ

Rước bài vị bà Tơ

Bài vị được đặt trong kiệu có 4 người rước

Và dừng lại bên bến sông

Chủ lễ lạy tế một lần nước trước khi kiệu được rước xuống thuyền

Kiệu được che lọng

Rước kiệu vào thuyền hoa

Ghe nhỏ hộ tống thuyền hoa có bài vị bà Tơ

Đi ra giữa sông, về phía biển

Rồi quay lại bến nước

Đua thuyền ghe trên sông sau lễ hội

Đại Dương