Đền Chín Gian được công nhận di sản phi vật thể quốc gia

Đền Chín Gian (tiếng Thái gọi là Cẩu Hoòng) được xây dựng từ thế kỷ XIV, là nơi thờ cúng Trời (Thẻn Phà), Màng Xi Đa và Tạo Ló Ỳ - người có công lập bản dựng Mường của đồng bào các dân tộc ở miền Tây bắc Nghệ An. Đền được xây dựng tại khu vực núi Pu Quái, thuộc bản Piếng Chào, xã Châu Kim, huyện Quế Phong (Nghệ An).

Đền nằm trên khuôn viên khá rộng theo nguyên mẫu nhà sàn của người dân tộc Thái: với thiết kế có 9 gian thờ, đại diện cho 9 mường chính trong khu vực.

Với đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, việc phát huy những nét văn hóa đặc sắc của các đồng bào dân tộc vùng Tây xứ Nghệ, những truyền thống quý báu, những giá trị tinh thần và những di tích mang dấu ấn thủa cha ông đi khai thiên lập địa, dựng bản lập Mường. Với tấm lòng yêu quê hương đất nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc và là nơi gửi gắm tâm tư tình cảm, ước nguyện cho cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu... việc phát huy bản sắc dân tộc ngày càng được quan tâm chỉ đạo.

Với những giá trị tiêu biểu, lễ hội đền Chín Gian được Bộ VH-TT&DL đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 2067/QĐ-BVHTTDL ngày 13/6/2016 và năm nay được công nhận di sản phi vật thể quốc gia.

Lễ hội đền chín gian được Bộ VH-TT&DL công nhận di sản phi vật thể quốc gia là một động lực mạnh mẽ trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị phi vật thể, nhằm đẩy mạnh quảng bá du lịch góp phần phát triển KT-X, cổ vũ, động viên Đảng bộ, Chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện nhà quyết tâm phấn đấu ngày càng phát triển hơn nữa.

Lễ hội đền Chín Gian năm nay thu hút hàng ngàn du khách tham quan đến từ các địa phương trong và ngoài tỉnh, cũng như khách quốc tế với những lễ nghi thiêng liêng, mang đậm bản sắc văn hóa của đồng bào vùng cao khu vực Tây xứ Nghệ như: Lễ tắm trâu theo nghi thức dân tộc Thái tại bến Tà Tạo dưới chân núi Pu Quái; lễ rước Tạo; lễ yết cáo; lễ tế... nhằm cầu mong cho một năm mưa thuận gió hoà, giúp đồng bào nuôi trồng phát triển.

Đã thành thông lệ, lễ vật đầu tiên và không thể thiếu mà dân Mường Tôn dâng lên trong dịp lễ tế trời và Tạo Ló Ỳ là một con trâu cái trắng(lễ vật cúng tế linh thiêng nhất). Mường Quáng và Mường Puộc cũng hiến hai trâu trắng nhưng là trâu đực; 6 Mường còn lại cúng 6 con trâu đen và phải là những con trâu khỏe mạnh.

Sau khi trâu được đưa xuống tắm ở bến sông Tà Tạo (bến Quan), lễ chém trâu sẽ được tiến hành trong tiếng reo hò của bà con về dự lễ. Thịt trâu được đặt lên bậc sạp cao nhất của gian đền. Thầy mo làm lễ nạp trâu suốt ba ngày đêm, rồi đem chia ra, nấu lên cho mọi người cùng ăn.

Lễ hội đền Chín Gian là dịp để người dân 9 Mường xưa cùng hành hương về đây để tế lễ cầu trời, cầu cho mưa thuận gió hòa, cầu làm ăn gặp nhiều may mắn, mùa màng tốt tươi. Lễ hội cũng là dịp 9 Mường trưng bày và giới thiệu các sản phẩm thủ công truyền thống, hàng mỹ nghệ của địa phương như thổ cẩm, mây tre đan, trưng bày giới thiệu văn hóa ẩm thực với các món ăn truyền thống do các xã Châu Kim, Mường Nọc, Tri Lễ, Nậm Giải....

Song song với những hoạt động trong lễ hội đền Chín Gian, du khách còn có thể đến thưởng ngoạn cảnh quan thiên nhiên kỳ thú nổi tiếng của miền Tây xứ Nghệ như: Thác Xao Va, thác Quai Lắn, thác 7 tầng...

Nguyễn Tú