"Mô bai" ở thiên đường chuối

Khi pin điện thoại “chết”, ông Rutagumirwa, một nông dân 50 tuổi, phải đi bộ hơn 4 dặm Anh để sạc nó. Nhờ đó ông có thể duy trì vai trò như một trung tâm thông tin, và là người theo dõi bệnh cây trồng giúp những người láng giềng.

Ở vùng đất nơi điện còn khan hiếm và Internet hầu như không tồn tại, điện thoại di động (ĐTDĐ) đã tạo ra một cuộc cách mạng trong khả năng theo dõi bệnh cây trồng và truyền những thông tin khoa học mới nhất từ rất xa đến với người nông dân.

Một cậu bé Uganda vận chuyển nông sản bằng cách đội chuối lên đầu.

Với chiếc ĐTDĐ, ông Rutagumirwa tự chụp các bức ảnh, xác định tọa độ các cửa hàng nông sản nhờ hệ thống định vị toàn cầu và hoàn thành 50 câu hỏi điều tra nông về bệnh cây trồng. Ông gửi những dữ liệu này cho các nhà khoa học ở thủ đô Kampala bằng kết nối không dây và ngay tức thì.

“Chúng tôi chưa từng có bất cứ khái niệm nào về việc tiếp nhận thông tin qua ĐTDĐ”, ông Rutagumirwa nói. “Nó đã từng là một bí ẩn. Giờ đây trí tuệ của chúng tôi được mở rộng”.

Châu Phi có thị trường ĐTDĐ phát triển nhanh nhất thế giới. Các nhà thầu và các tổ chức đang hăm hở đổ về đây để nắm bắt thời cơ. Họ tạo ra các ứng dụng thương mại trên ĐTDĐ, và cũng có cả những dự án phi lợi nhuận trên khắp lục địa đen. Hàng triệu người châu Phi đang sử dụng ĐTDĐ để chuyển tiền, mở van nước tưới tiêu tự động, cập nhật tỷ số bóng đá và mua bán hàng hóa.

ĐTDĐ thâm nhập vào châu Phi nhanh hơn Internet rất nhiều, đặc biệt ở các vùng nông thôn, khiến chúng trở thành công cụ liên lạc dễ tiếp cận nhất.

Một số dự án cáp biển kết nối Đông Phi với Internet băng thông rộng toàn cầu mới hoàn thành đã làm tăng hy vọng cải thiện tốc độ truy cập Web. Nhưng Jon Gossier, sáng lập kiêm chủ tịch công ty công nghệ Appfrica có trụ sở ở Uganda, cho rằng các ứng dụng nhắn tin di động sẽ còn cần đến trong vài năm nữa.

“Việc phát triển Internet để thay thế sẽ mất tới hơn 1 năm. Lưu ý rằng nội dung web địa phương luôn đi chậm hơn sự giảm giá cước”, ông nói.

Theo dõi bệnh cây chuối và dạy kỹ năng bảo vệ cho nông dân là một trong số các ứng dụng trên ĐTDĐ đang được thử nghiệm tại Uganda bởi quỹ Grameen Foundation, một qũy phi chính phủ chống đói nghèo bằng hoạt động tài chính vi mô và công nghệ mới.

Grameen hợp tác với mạng điện thoại lớn nhất Uganda MTN để tạo ra AppLab Uganda - một sáng sử dụng công nghệ di động để cải thiện cuộc sống nông dân.

"Xây dựng các ứng dụng cho nông nghiệp có vẻ rất hợp lý ở một quốc gia có đa số diện tích là nông thôn và dựa chủ yếu vào các nông trại nhỏ", ông nói.

Ông Rutagumirw là một trong số vài trưởng thôn được đào tạo bởi Grameen để điều tra và dạy kỹ năng trồng trọt, cũng như các phương pháp chữa bệnh cho cây chuối. Trong những năm gần đây, sự lan rộng của hai loại dịch bệnh đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến các vụ mùa chuối ở Đông Phi, đe dọa an ninh lương thực và cả “kế sinh nhai” của 30 triệu người nông dân.

Ông Rutagumirwa dùng thiết bị định vị toàn cầu để thu thập thông tin, với dòng chữ "Ask Me!" trên ngực áo.

Chỉ riêng ở Uganda, chuối chiếm khoảng 40% đất nông nghiệp và là nông sản chủ lực của hơn 12 triệu người. Thiệt hại từ bệnh trên cây chuối ước tính từ 70 đến 200 triệu USD mỗi năm.

Ở hai nước láng giềng là Rwanda và Cộng hòa Dân chủ Congo, một loại bệnh khác gọi là “bó ngọn chuối” cũng tàn phá thảm hại những mùa vụ. Bệnh này chưa được tìm thấy ở Uganda, nhưng chính quyền nước này đã lên tiếng cảnh báo người nông dân.

Một khi “bó ngọn chuối” đã lây lan, nó gần như không thể diệt trừ. “Sử dụng ĐTDĐ để kết nối những người nông dân với các nhà khoa học ở thủ đô Kampala sẽ cho một phạm vi theo dõi bao la và giảm thiểu sự tàn phá của “bó ngọn chuối” ”, ông Idd Ramathanni, một nhà vi trùng học thuộc Viện Nông nghiệp Nhiệt đới Quốc tế ở Uganda, nói.

“Ngăn ngừa bệnh tốt hơn là chữa trị khi nó đã đến đây”, ông nói.

David Bangirana, một trưởng thôn được đào tạo bởi Grameen khác, nói rằng việc sử dụng mạng lưới các trưởng thôn dùng ĐTDĐ rất có ích. Họ có thể dạy kỹ năng nông nghiệp và thu thập dữ liệu ở các làng bản xa xôi, không chỉ về bệnh cây chuối.

Ông Bangirana, năm nay đã 60 tuổi, một cựu giáo viên và là trưởng thôn, mặc chiếc áo phông màu vàng tươi với dòng chữ “Ask Me!” (hãy hỏi tôi) trên ngực. Những người dân địa phương bây giờ tìm đến ông khi cần hỏi về làm nông nghiệp và các vấn đề về sức khỏe cây trồng. Và ông có thể nhanh chóng tìm được hầu hết các câu trả lời nhờ sử dụng tin nhắn Google và các dịch vụ di động khác.

Ông cho biết, thỉnh thoảng ông mang chiếc ĐTDĐ đến các trường tiểu học để chỉ cho bọn trẻ thấy thông tin từ “cái a-lô” nhỏ bé là vô hạn.

“Điện thoại di động đã trao cho cộng đồng quyền được biết những thứ họ chưa từng biết và hỏi bất cứ câu hỏi nào”, ông Bangirana nói.