Nấc cụt có phải là bệnh?

Nấc cụt là một phản xạ quan trọng của bào thai khi còn ở trong bụng mẹ để chuẩn bị vận hành các cơ hô hấp cho việc thở ngay sau khi sinh. Trẻ sơ sinh bị nấc cụt ngay khi ra đời và bắt đầu việc hít thở. Nấc cụt còn là phản xạ của hệ tiêu hóa để ngăn chặn việc hít phải nước ối hay chỉ có tác dụng để chuyển thức ăn đi ngang qua thực quản.

Nấc cụt là những đợt co thắt không tự chủ và ngắt quãng của cơ hoành do hít vào bị ngưng đột ngột, thanh môn bất ngờ đóng kín. Một đợt nấc cụt thường chỉ diễn ra vài phút, nhưng cũng có thể kéo dài trong nhiều giờ hoặc 1-2 ngày, thậm chí nhiều năm. Tần số của nấc cụt thay đổi ở mỗi người, khoảng 2-60 cái/phút .

Nấc cụt từ vài phút đến ít hơn 24 giờ được coi là nấc cụt tạm thời, chủ yếu do dạ dày bị căng trướng và gây kích thích thần kinh phế vị hay cơ hoành. Những nguyên nhân thường gặp là ăn uống quá nhanh, ăn nhiều thực phẩm nóng hay lạnh quá, nhiều gia vị (ớt), uống nhiều nước giải khát có ga), uống nhiều rượu… Đây là dạng phổ biến, thường gặp ở người bình thường, không ảnh hưởng sức khỏe và không cần điều trị.

Nấc cụt kéo dài quá 48 giờ hoặc tái phát theo chu kỳ thường có bệnh lý đi kèm hay tiềm ẩn. Dạng này ít gặp hơn nhưng lại gây rất khó chịu cho bệnh nhân và về lâu dài có thể ảnh hưởng trầm trọng đến sức khỏe như trầm cảm, sụt cân, mất ngủ, kiệt sức… Những tổn thương ảnh hưởng đến vùng đầu, ngực hay bụng đều có thể gây ra nấc cụt kéo dài.

Nấc cụt khi ngủ có thể do tổn thương nội tạng; còn nếu biến mất khi ngủ và tái xuất hiện lúc thức dậy thì có thể do tâm lý hay vô căn. Cần khám bệnh và điều trị.

Chữa nấc cụt

Nấc cụt tạm thời thường tự biến mất sau một khoảng thời gian ngắn và đáp ứng tốt với các biện pháp cơ học đơn giản. Mục đích chung của các biện pháp cơ học này là làm tăng nồng độ khí CO₂ trong máu hoặc kích thích thần kinh phế - vị để cắt đứt xung động thần kinh gây nấc. Có thể làm 3-5 lần mỗi biện pháp sau hay thực hiện các biện pháp cùng lúc:

- Nín thở thật lâu (kèm với rặn dưới 10 giây); thổi gắng sức 10 hơi dài vào 1 cái túi giấy (hay hít thở trong cái túi). Cách này làm tăng CO₂ trong máu.

- Nuốt 1 muỗng giấm hay 1 muỗng đường cát khô, nhai và nuốt bánh mì khô (kèm với nín thở). Cách này kích thích niêm mạc vùng hầu họng.

- Làm sợ hay giật mình đột ngột.

- Đè ép trên lưỡi, kích thích lưỡi gà nhằm kích thích thần kinh phế - vị.

Nếu nấc cụt kéo dài, cần đi khám để bác sĩ cho đơn thuốc.

Nấc cụt ở trẻ em

Hầu như mọi trẻ sơ sinh khỏe mạnh đều có thể bị nấc cụt vào bất cứ lúc nào, nhất là vào những tháng đầu sau sinh và sẽ giảm hẳn sau 1 tuổi. Nấc cụt ở trẻ thường xảy ra sau khi ăn, do dạ dày bị căng giãn do quá nhiều hơi hoặc thức ăn. Để có thể ngăn ngừa tình trạng này, các bà mẹ chỉ cần cho bé ăn - bú đúng giờ trước khi bé quá đói và không nên để quá no.

Ngoài ra, nấc cụt ở trẻ còn có thể do trào ngược dạ dày - thực quản, viêm phổi hay bị phản ứng thuốc.

Thường không cần làm gì khi bé bị nấc cụt, ngoại trừ khi trẻ khó chịu nhiều hoặc nấc kéo dài hơn 5-10 phút. Vỗ hay vuốt lưng cho trẻ ợ hay cho nhấp vài ngụm nước đường (hòa 1/2 muỗng cà phê đường trong 100 ml nước); hoặc đưa cho bé ngậm, mút một cái gì đó.

Theo Sức khỏe & Đời sống