Dân sinh
Fica
DTiNewsNgày Xuân kể chuyện quan hoạn triều Nguyễn
Kỳ 2: Khám phá “chốn cũ" của quan hoạn
Tại Huế, vẫn còn rất nhiều dấu tích của hoạn quan. Qua biết bao biến cố lịch sử, những gì còn lưu lại là bằng chứng sống cho một triều đại nhà Nguyễn huy hoàng gắn liền với một chức quan kỳ lạ ít người biết.
Để chứng minh cho sự tồn tại của hoạn quan, thường các hướng dẫn viên chịu khó hay dẫn khách thăm chùa Từ Hiếu, một ngôi chùa cổ nằm cách Kinh thành Huế chừng 5km đường bộ về phía Tây Nam. Từ Hiếu là một ngôi chùa có cảnh trí thơ mộng với con đường đi vào đầy thông reo vi vút. Tĩnh mịch, im lặng, nhiều góc khuất nhỏ, thích hợp để thanh lọc tâm hồn sau một ngày thăm Huế.
Trước chùa có một con suối nhỏ nước mát lạnh chảy róc rách quanh năm. Bước qua cổng tam quan là một hồ bán nguyệt tuyệt đẹp. Có rất nhiều cá to bơi lội tung tăng được nuôi từ hàng trăm năm nay bởi thức ăn chay của chùa. Trong khuôn viên chùa không khó nhận ra hai con suối nhỏ nằm cạnh nhiều am tre. Nên ghé lại và ngồi xuống tận hưởng hương trời đất, bạn sẽ còn được chiêm ngưỡng nhiều bức thư pháp, rễ cây và tượng phật gỗ đầy chất thơ do các thầy trong chùa sáng tác ở đây.
Chùa Từ Hiếu
Rảo bước trên con đường đầy dấu rêu phong, bên trái chùa có một “nghĩa địa hoạn quan” vô cùng độc đáo. Theo nhiều nhà nghiên cứu thì đây là khu nghĩa địa Thái giám duy nhất còn tồn tại ở Việt Nam. Kiến trúc la thành hình chữ nhật ôm xung quanh với diện tích 1000m2. Trước là 3 lối vào. Có một tấm bia khá lâu được khắc từ thời Thành Thái thứ 3 (1901) do Cao Xuân Dục soạn, nội dung ghi lại tâm trạng Thái giám rất cảm động: “Trong khi sống chúng tôi sẽ tìm thấy ở đây sự yên lặng, khi đau ốm chúng tôi đến đây lánh mình và sau khi chết chúng tôi được an táng cùng nhau. Sống hay chết, ở đây chúng tôi đều được yên tĩnh”.
Khu nghĩa địa hoạn quan được xem là độc đáo nhất Việt Nam tại phía sau chùa Từ Hiếu
Vào bên trong, một sự sắp đặt rất đơn giản cho những “tôi tớ phục dịch” nhà vua xưa kia. Có tất cả 25 ngôi mộ còn nguyên vẹn nằm thành 3 hàng. Hàng thứ nhất mộ to, hàng thứ hai mộ nhỏ hơn và hàng thứ ba, mộ nhỏ nhất được sắp xếp theo chức vụ của các quan thái giám xưa kia. Có 2 ngôi mộ gió, chưa có thái giám nào được chôn vì lẽ khu nghĩa địa này được dựng lên vào cuối thời điểm thái giám suy tàn, năm Thành Thái thứ 5 (1893).
Thời vị vua thứ 10 trong 13 vua triều Nguyễn này, số lượng thái giám giảm hẳn, chỉ còn 15 người. Vua Duy Tân sau đó (1899-1945) chỉ duy nhất một lần chọn thiếp (bà Hoàng Quý Phi Mai Thị Vàng) cho nên các thái giám bị thất nghiệp. Đến năm 1914, việc tuyển chọn thái giám thực sự chấm dứt, chỉ còn 9 vị được lưu lại trong cung để sống nốt những ngày cuối cùng của năm tháng tuổi già.
Theo Phạm Khắc Hoè, nguyên Ngự tiền Đổng lý Văn phòng triều đình Bảo Đại, đến tháng 8/1945 các Thái giám cuối cùng mới rời khỏi hoàng cung Huế.
Hình dáng 1 ngôi mộ hoạn quan có chức vị cao
Ngoài ra, ở bên cạnh khu nghĩa địa hoạn quan, thầy Từ Hoà (chùa Từ Hiếu) chỉ cho tôi thấy còn có thêm 3 ngôi mộ cổ của Thái giám tên Thanh Quang, Đặng Tín và một mộ không rõ tên.
Thầy Từ Hoà bên 3 ngôi mộ hoạn quan cổ nằm bên cạnh nghĩa địa hoạn quan
Trong chùa này, ở hậu điện bên phải - Quảng Hiếu Đường là nơi thờ tự các Thái giám. Chính chùa đã ghi nhận công lao to lớn của Triều đình, nhất là các vị Thái giám đã hỗ trợ chùa xây dựng quy mô vào năm 1848. Hình dáng cổ kính thơ mộng chùa Từ Hiếu có được cho đến hôm nay không thể phủ nhận công lao ấy, đã có thời người Huế gọi là chùa Thái Giám.
Đặc biệt hơn ở nhà sau còn có một án thờ tả quân Lê Văn Duyệt, vị tướng xuất sắc thời vua Gia Long buổi lập quốc. Ông bị kết tội oan thời Minh Mạng. 20 năm sau, vua Tự Đức xét lại công trạng và giải oan thì bài vị của ông được đưa vào chùa để ngày đêm hương khói. Và chính Lê Văn Duyệt cũng là một thái giám.
Án thờ tả quân thái giám Lê Văn Duyệt trong chùa Từ Hiếu
Đến Huế, ta còn gặp vết tích của Thái giám qua tấm bia bên trái trong bi đình ở Võ Miếu. Tấm bia này khắc bài dụ vua Minh Mạng ngày 17-03-1836 nói rằng các thái giám trong nội cung không được liệt vào hạng người có thể tiến thân.
Văn Miếu Huế
Tấm bia trên Văn Miếu khắc từ đời vua Minh Mạng (17-03-1836)
Một chỗ khá đặc biệt dành riêng cho các Thái Giám lúc đau ốm lui ra Hoàng Thành để yên nghỉ,
đó là Cung Giám Viện ở góc đường Đặng Thái Thân và Đoàn Thị Điểm ngày nay.
Trong cuộc đời người thái giám, có lẽ họ có nhiều nỗi niềm và tâm trạng tuy sống trong nhung lụa của vương triều. Tuy họ không bình thường nhưng tình cảm thì ai cũng có. Họ đã tìm đến nhau và sống cùng nhau sau khi rời bỏ chức vị lúc tuổi xế chiều. Hay, có trường hợp thái giám có tình cảm với thị nữ không được vua sủng ái, mối tình đẹp nhưng không bao giờ có được con. Những mảnh đời thầm lặng và cam chịu!
Đại Dương
