Hội chứng rubella bẩm sinh

Cơ chế sinh bệnh của CRS

Virus rubella từ máu mẹ qua nhau thai vào thai nhi trong giai đoạn khởi phát và toàn phát của bệnh. Virus có hướng tính cao và có khả năng phá huỷ hay ức chế phần bào của một số dòng tế bào non của phôi thai, nhất là trong giai đoạn 3 tháng đầu của thai kỳ và đây là nguyên nhân những dị tật bẩm sinh cho thai nhi. 

Những bà mẹ mắc rubella trong 3 tháng đầu thai kỳ nguy cơ thai nhi bị dị tật bẩm sinh có thể lên tới 50% - 80% trường hợp nhiễm virus. Trong 3 tháng tiếp theo, nguy cơ này khoảng 10 - 30%.

Các biểu hiện của hội chứng CRS

Trẻ bị nhiễm rubella trước khi sinh có nguy cơ bị một hoặc nhiều dị tật, bệnh lý bẩm sinh như: hở hẹp van tim, tồn tại ống thông tim hoặc động mạch, đục thủy tinh thể, điếc, các dị tật về xương dài, bại não, dị dạng ở não, phổi, cơ khớp, mắt, chậm phát triển về thâm thần, thể lực, có vấn đề ở gan, lá lách…

Thai phụ mắc bệnh trong tháng cuối thai kỳ có thể gây đẻ non, sẩy thai, thai chết lưu, thai bị dị tật bẩm sinh…

Yếu tố nguy cơ cao làm tăng khả năng mắc CRS

Phụ nữ chưa được tiêm chủng phòng rubella; phụ nữ tuổi trẻ và thường rơi vào con đầu lòng, thai phụ mắc rubella cấp tính trong vòng trước tuần thứ 12 thai kỳ… Ngoài ra, tất cả những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh rubella nói chung cũng làm tăng nguy cơ mắc rubella ở phụ nữ có thai.

Dự phòng CRS

Để dự phòng chủ động rubella, tốt nhất là tiêm phòng văcxin. Đối với trẻ em, tiêm phòng một mũi sau 15 tháng tuổi, mũi hai cách mũi một 6 - 10 tháng hoặc tiêm vào lúc trẻ 4 - 6 tuổi. Người lớn nếu chưa từng mắc rubella cũng nên được tiêm chủng, nhất là phụ nữ ở độ tuổi mang thai.

Với phụ nữ, sau những mũi tiêm đầu đầu khi còn trẻ, trước khi có ý định mang thai, tốt nhất nên tiêm nhắc lại một mũi. Thời điểm tiêm phòng trước khi thụ thai ít nhất là 1 tháng, tốt nhất trước 3 - 4 tháng. Tiêm phòng trước thời kỳ mang thai là biện pháp hữu hiệu để phòng ngừa bẩm sinh cho con.

Nhưng khi đã mang thai thì tuyệt đối không được tiêm văcxin ngừa rubella, vì văcxin rubella là loại văcxin sống giảm độc lực, thường sản xuất dưới dạng “tam liên” cùng với các văcxin phòng sởi và quai bị.

Khi đó, biện pháp tốt nhất là phòng nhiễm cho bản thân bằng cách hạn chế đến những nơi đông người, tiếp xúc với nhiều người, nhất là trong thời điểm có dịch. Luôn mang khẩu trang khi ra ngoài. Vệ sinh răng miệng, đường hô hấp thường xuyên bằng các dung dịch súc họng.

Phụ nữ có thai, nhất là trong giai đoạn 3 tháng đầu của thai kỳ cần theo dõi chặt chẽ, nếu có triệu chứng nghi ngờ mắc rebella cần đến khám và được tư vấn tại bác sỹ chuyên khoa sản, chuyên khoa truyền nhiễm. Nếu xác định mắc rubella trong 2 - 3 tháng đầu thường nhận được lời khuyên phá bỏ thai để tránh nguy cơ cao sinh con dị tật bẩm sinh.

PGS.TS Phạm Ngọc Đính

Viện Vệ sinh dịch tễ TƯ