Gái tám tuổi có ngực, trai chín tuổi có râu

Tại châu Âu và Mỹ, người ta nhận thấy trong vòng 180 năm qua tuổi dậy thì đang giảm đi với tốc độ 1-3 tháng trong mỗi 10 năm. Những năm gần đây, tại Mỹ, tuổi dậy thì của phái nữ là 8-13 tuổi còn phái nam là 9-14 tuổi. Ở ta chưa có thống kê về tuổi dậy thì và nhiều người thường căn cứ vào câu nói của ông bà xưa: “Nữ thập tam, nam thập lục” và cho rằng tuổi dậy thì của bé gái là 13 còn của bé trai là 16.

Tám, chín tuổi đã trổ mã là sớm

Nếu cho rằng ông bà xưa ghi nhận tuổi dậy thì hơi trễ do quan sát những biểu hiện đã thật rõ nét của lứa tuổi này, cộng với tuổi dậy thì trải qua thời gian dài có giảm, thì tuổi dậy thì của bé gái ở nước ta phải từ 8 tuổi trở lên, bé trai phải từ 9n tuổi trở lên. Như vậy, nếu bé gái trổ mã ở tuổi là tám hoặc nhỏ hơn tám với các dấu hiệu phát dục như ngực nở to, có kinh nguyệt, nổi mụn, mọc lông nách hoặc lông mu nhiều, tăng chiều cao nhanh chóng; bé trai ở tuổi là chín hay nhỏ hơn với các dấu hiệu miệng đã đầy ria mép, tăng kích thước dương vật hay tinh hoàn, giọng nói trầm đi... thì có thể coi là đã bị dậy thì sớm. Căn bệnh này trước đây ít gặp, trong 100 trường hợp thì hãn hữu mới có 4-5 trẻ mắc phải, nhưng hiện ngày càng phổ biến, thậm chí cả trẻ mới 5-6 tuổi cũng đã mắc bệnh. Trong đó thường thấy xảy ra ở bé gái hơn bé trai.

Vậy hiện tượng dậy thì sớm là do đâu? Trước hết, do tự thân cơ thể bé có những rối loạn về mặt sinh dục đưa đến dậy thì sớm. Thí dụ như có bướu ở vùng dưới đồi hoặc ở tuyến tùng nằm ở não bộ có thể gây tăng tiết estrogen sớm để làm dậy thì. Nguyên nhân tự thân rối loạn có tính chất cá biệt và rất hiếm xảy ra. Chính hai nguyên nhân còn lại dưới đây là đáng quan tâm hơn cả.

Do ăn thịt bò, heo, gà… nhiễm estrogen

Dậy thì sớm đã được ghi nhận có xảy ra ở những bé hay uống sữa bò, dùng các sản phẩm chế biến từ sữa bò, ăn thịt heo, gà bị nhiễm estrogen. Lâu nay trong chăn nuôi công nghiệp người ta vẫn hay lạm dụng nhiều các chất gọi là “hormon tăng trưởng” nhằm thúc các con vật nuôi phát triển. Trong các hormon tăng trưởng đó có estrogen hoặc các tiền chất có thể chuyển hoá thành estrogen. Estrogen từ bên ngoài môi trường đưa vào cơ thể người được gọi là xenoestrogen. Bé gái chưa đến tuổi dậy thì nhưng lại tiếp xúc với xenoestrogen do tiêu thụ sản phẩm từ chăn nuôi công nghiệp sẽ có nguy cơ dậy thì sớm.

Ta cũng cần biết estrogen chính là một hormon sinh dục nữ (người nữ còn có hormon sinh dục thứ hai là progesteron). Cơ thể bé gái chưa dậy thì nhưng do tiếp xúc với xenoestrogen xem như có một lượng estrogen có trong cơ thể, estrogen này sẽ kích hoạt vùng dưới đồi và tuyến yên ở não tiết ra các hormon hướng dục (gonadotropins) đánh thức buồng trứng làm việc và làm xuất hiện sớm những hiện tượng đặc trưng của giới tính nữ.

Cẩn thận bao bì nhựa có phtalat cao

Cho đến nay đã có những chứng cứ xác đáng cho thấy bé gái dậy thì sớm do nhiễm các “dẫn chất phtalat”. Dẫn chất phtalat gồm nhiều chất hữu cơ như monobutyl phtalat (MBP), dibutyl phtalat (DBP), benzylbutyl phtalat (BZBP), diethylhexyl phtalat (DEHP), monomethyl phtalat (MMP),… Các dẫn chất phtalat thường được dùng làm chất hoá dẻo cho các bao bì nhựa như chai, can, túi, bao, đầu núm vú, bình sữa, trong đồ chơi trẻ con bằng chất dẻo, nhựa…

Trong quá trình sử dụng các sản phẩm này, các dẫn chất phtalat nếu bị một tác động nào đó sẽ thôi ra (ngấm ra từ từ) và theo đường tiêu hoá vào trong cơ thể người. Tác hại của các dẫn chất phtalat là làm xáo trộn nội tiết, khiến trẻ bị dậy thì sớm trước tuổi. Một công trình nghiên cứu năm 2009 của Chou YY và cộng sự thực hiện tại khoa y, đại học quốc gia Chen Kung (Đài Loan) trên 30 bé gái dậy thì sớm so với 33 bé gái bình thường cho thấy trong nước tiểu bé gái dậy thì sớm chứa lượng MMP cao hơn nhiều so với bé gái bình thường, và kết luận MMP có thể là một nguyên nhân môi trường gây dậy thì sớm ở bé gái Đài Loan.

Cũng vì tác hại của dẫn chất phtalat nên hiện nay nghị viện châu Âu không cho phép dùng DBP và DEHP có trong đồ chơi trẻ em và cả trong mỹ phẩm. Đối với chúng ta, nên dùng cẩn thận các sản phẩm nhựa dẻo như PVC vì có thể chứa các dẫn chất phtalat. Không nên chế biến thức ăn quá nóng trong các tô chén, bao bì bằng nhựa mà thay bằng vật đựng bằng sứ bởi nhiệt độ quá nóng sẽ làm các phtalat dễ thôi ra.

Để lâu nguy hiểm cho trẻ

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Hoàn, trưởng khoa nội tiết, bệnh viện nhi TƯ, dậy thì sớm được phân thành hai loại: dậy thì sớm thật và dậy thì sớm giả. Dậy thì sớm thật có sự kích hoạt của não (do u não, tổn thương não, teo não, động kinh, u nang buồng trứng, u tuyến thượng thận...) rất dễ dẫn đến tử vong. Dậy thì sớm giả là dậy thì sớm hormon sinh dục, ở bé gái là u nang buồng trứng, bé trai là tăng sản thượng thận bẩm sinh. Trẻ dậy thì sớm do u não ít gặp hơn nhưng khó điều trị hơn, còn dậy thì sớm giả rất thường gặp và nếu điều trị sớm trước năm tuổi có thể chữa khỏi.

Dậy thì sớm làm trẻ luôn cảm thấy bất an. Trẻ cao hơn so với trẻ cùng lứa nhưng khi trưởng thành lại có thân hình tương đối thấp lùn do thời điểm tăng và ngừng phát triển chiều cao đến sớm hơn. Bé gái dậy thì sớm còn có nguy cơ mắc ung thư vú, ung thư dạ con, ung thư buồng trứng... cao hơn trẻ bình thường; bé trai dậy thì sớm có thể bị vô sinh. Vì vậy khi thấy trẻ có dấu hiệu phát triển bất thường: trẻ trai ăn khỏe, cơ bắp phát triển, hiếu động, hay nghịch bộ phận sinh dục; trẻ gái có núm vú to, tự kích thích sinh lý... phụ huynh cần cho trẻ đi khám ngay.

Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Đức

SGTT