Dưa hấu vuông và những kỷ lục đồng bằng

Chàng sinh viên tên là Đinh Trần Nguyễn, là sinh viên năm thứ 4 ngành Trồng trọt thuộc Khoa Nông nghiệp & Sinh học ứng dụng của trường Đại học Cần Thơ (ĐHCT). Có mẹ là giảng viên nông nghiệp, cha là kỹ sư trồng trọt cho nên ít nhiều gien “nông dân” đã hun đúc Nguyễn ngay từ buổi ban đầu.

Theo một số tài liệu nghiên cứu, được biết, loại dưa hấu vuông xuất hiện đầu tiên tại đảo quốc Nhật Bản, hàng năm chỉ sản xuất được 400 trái bán với giá 82 USD/trái.

Cuối năm 2004, TS Đỗ Văn Xê - hiệu phó trường ĐHCT khơi mào bằng một diễn đàn về trái dưa hấu vuông tại trường cùng nhiều giảng viên Khoa Nông nghiệp khác. Tuy nhiên vẫn chưa có một công trình nghiên cứu và chưa có một nghệ nhân nào tạo ra loại dưa hấu này.

Trong khi đó vào năm 2002, Nguyễn đã bắt đầu nghiên cứu nó. Năm 2003, Nguyễn đăng ký thực hiện đề tài. Ban đầu Nguyễn tự bỏ tiền túi để thử nghiệm cho đến năm 2004 thì được trường ĐHCT cấp kinh phí 5 triệu đồng nên Nguyễn đã mạnh dạn đầu tư nghiên cứu với hình thức chính quy nhờ vào sự giúp đỡ của thầy cô và bè bạn.

Nguyễn cho biết, khi trồng loại dưa hấu này chỉ canh tác trên một diện tích không lớn nhưng lợi nhuận cao vì giá bán của nó. Để tạo hình trái dưa hấu vuông cần có những quy trình canh tác để tăng tỷ lệ thành công: khâu sử dụng phân bón phải đúng loại, lượng, cách và không dùng chất kích thích tăng trưởng; phải nắm rõ điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng nơi canh tác; phải biết rõ đặc tính của giống dưa dự định ép khuôn….

Nguyễn đã cho thí nghiệm nhiều loại hình với kết quả khả quan như sử dụng khung bằng nẹp nhôm và dây rút; chất liệu khuôn bằng kiếng; đặt trái vào khuôn một lần lúc đường kính trái 11, 12cm; sử dụng giống dưa hấu F1 Yellow và Thành Long, trọng lượng trái trung bình 1,9-2kg, chu vi hoành 45,5cm, chu vi đứng 49,4cm.

Tuy nhiên tỉ lệ thành công vẫn còn thấp vì những lý do khách quan lẫn chủ quan nên trong thời gian tập trung nghiên cứu, ứng dụng vào sản xuất dịp tết chỉ cho khoảng 60% dưa trái nhỏ dưới 6kg/cặp; 30% loại 8kg/cặp; 10% loại 4kg/cặp. Bởi trái càng lớn càng khó thành công vì phải thay khuôn nhiều lần nên dễ bị bể kiếng. Hơn nữa nhốt trái trong lồng kiếng được bảo vệ nên sâu hại cạp vỏ, đục khoét và bị ảnh hưởng hiệu ứng nhà kính về nhiệt độ.

Nguyễn bên ruộng dưa của mình (Ảnh: H.H)

Trong tết Mậu Tý 2008, Nguyễn cũng đã sản xuất ra được 130 cặp. Các sản phẩm được bán với giá từ 0,9-1,5 triệu đồng/cặp. Có cặp dưa hấu vuông đặc biệt không hạt lớn nhất Việt Nam (11-12kg) được bán với giá 400 USD. Tại nhiều đầu mối chợ ở Cần Thơ, An Giang các gian hàng phân phối dưa hấu vuông được bày bán với giá 1,5 triệu đồng/cặp (loại 4kg/cặp) đã thu hút nhiều người dân đến mua. 

Dưa hấu vuông có nhiều dạng khác nhau: vỏ vàng-ruột đỏ-có hạt; vỏ đen-ruột đỏ-có hạt; sọc lớn đậm-ruột đỏ-có hạt; vỏ xanh nhạt sọc nhỏ-ruột vàng-có hạt; vỏ xanh đen, sọc mờ-ruột đỏ-không hạt. Trong đó loại không hạt là sản phẩm cao cấp vì khó trồng, trái to, tỉ lệ ép khuôn thành công là rất thấp từ 10-15%.

Điểm khác biệt giữa dưa hấu vuông và dưa hấu trái tròn là hình dáng bên ngoài; dưa trái vuông ít hạt hơn, thịt trái nén chặt hơn; giá bán cao gấp 10-15 lần; dễ đóng gói, vận chuyển, bảo quản trong tủ lạnh; thời gian chưng tết lâu hơn.

Dưa hấu vuông vỏ vàng, ruột đỏ được nhiều người ưa chuộng

Nguyễn cho biết thêm, tự mình làm trên một mảnh đất thì tỉ lệ thành công cao khi đặt trái vào khuôn, nhưng khi cho sản xuất nhiều với diện tích lớn thì phải thuê mướn người thì tỉ lệ thành công thấp, thậm chí có người làm không được.

Năm 2007, đề tài về dưa hấu vuông của Nguyễn được Hội đồng khoa học trường ĐHCT đánh giá với kết quả xuất sắc và sau đó đoạt giải ở Hội nghị khoa học công nghệ trẻ tại Huế. Đoạt giải Hội thi sáng tạo khoa học kỹ thuật TP Cần Thơ năm 2007. Được nhận bằng khen của Bộ GD-ĐT và bằng khen của Ban chấp hành TW Đoàn TNCSHCM.

Đề tài dưa hấu vuông đã được Cục Bản quyền tác giả Văn học- Nghệ thuật cấp giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả về tác phẩm “Hình thức nhãn sản phẩm dưa hấu vuông” Hà Nội, ngày 30/01/2008.

Hiện nay đề tài này được các sinh viên ĐHCT tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện quy trình canh tác trên nhiều giống dưa hấu khác để đa dạng chủng loại phục vụ nhu cầu người tiêu dùng.

Còn chàng trai Nguyễn vẫn đang miệt mài với những nghiên cứu khác, đáng chú ý là sản xuất trái dưa lê vuông; hoa cúc bằng phương pháp thủy canh… Chàng trai của vùng đất Nam Bộ biết đâu sẽ có những thành công hơn nữa.

Dưa hấu vuông đã bắt đầu có vị trí trên thị trường trong nước và Cần Thơ được xem là quê hương của trái dưa hấu vuông. Trong tâm niệm nhiều người dân, cùng với dưa hấu hình tròn, dưa hấu vuông sẽ làm tăng thêm giá trị và ý nghĩa thiêng liêng đó là hình tượng của trời tròn và đất vuông.

Huỳnh Hải