Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam: “Chúng ta chỉ đi lên được nếu khoa học phát triển!”

Mở đầu chia sẻ Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam bày tỏ: “Từ khi được phân công, theo dõi lĩnh vực Khoa học Công nghệ thì cứ đến ngày 18/5 - ngày Khoa học và Công nghệ thì thường tôi lại xem năm vừa rồi anh em trong giới khoa học công nghệ, các cơ quan nhà nước đã có những nỗ lực gì và tới đây phải làm những gì để khoa học công nghệ thực sự trở thành động lực như các văn bản của Đảng, Chính phủ và tất cả mọi người vẫn nói.”

Theo đánh giá của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, năm nay ngành khoa học công nghệ đã có kế thừa ở những năm trước, ngành đã có những bước đổi mới rất là đáng mừng. Điều này được thể hiện ở lễ trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu đã xuất hiện đông hơn các gương mặt trẻ, các nhà khoa học nghiên cứu không chuyên, các bạn nằm trong cộng đồng startup, đặc biệt là các doanh nghiệp.

“Điều này thể hiện một trong những nỗ lực của ngành trong nỗ lực chung để làm sao không chỉ các nhà khoa học mà toàn xã hội, không chỉ là quan tâm mà thực sự tham gia vào khoa học công nghệ để từng bước khai thác được sức trẻ của Việt Nam cả về trí và lực. Từng bước đưa cộng đồng doanh nghiệp vào vai trò trung tâm của nghiên cứu khoa học” – Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói.

Đã có sự thay đổi nhưng còn đó trăn trở

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam chia sẻ, hôm qua (17/5) Chính phủ mới họp với cộng đồng doanh nghiệp và có nói chúng ta có nhiều nỗ lực trong cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên những nỗ lực đó có kết quả nhưng chúng ta vẫn ở mức trung bình thấp của thế giới.

Vậy để làm sao để vươn lên, nhất là lúc này chúng ta nói rất nhiều về cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4? Chúng ta không thể không làm những việc thiết thực, cần thiết để khoa học phải được quan tâm, phải được làm nguồn động lực.

Phó Thủ tướng phân tích: một mặt chúng ta phấn khởi vì những người làm khoa học đã rất cố gắng trong điều kiện còn nhiều khó khăn về cơ chế chính sách, kể cả quan niệm xã hội. Chúng ta đã có được những kết quả bằng số liệu như số các công trình công bố trên tạp chí ISI trong 5-6 năm vừa qua tăng ở mức gần 20%. Đây là điều rất đáng phấn khởi. Tuy nhiên chúng ta cũng phải nhìn ở các nước xung quanh. Chúng ta hiện nay chỉ bằng 1/3 của Thái Lan, 1/4 của Malaysia, 1/5 của Singapore.

Hay nói về bằng sáng chế được cấp tại Việt Nam do tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới công bố, so với giai đoạn 5 năm trước đây chúng ta tăng lên đến 60% nhưng so với khu vực và thế giới thì sao? Chúng ta cũng chỉ bằng 1/3 của Thái Lan, 1/11 của Malaysia, 1/30 của Singapore, 1/1.240 của HQ và 1/3.170 của Trung Quốc.

"Chúng ta có trăn trở không? Có day dứt không?" – Phó Thủ tướng đặt câu hỏi.

Phó Thủ tướng cũng khẳng định, để giải quyết điều vấn đề này chúng ta cần rất nhiều giải pháp đồng bộ, từ thể chế kinh tế đến các chính sách về thuế, tài chính, đầu tư… Tuy nhiên có những cái mà ngành khoa học công nghệ có thể chủ động làm trước.

“Nguồn lực đầu tư cho khoa học công nghệ của chúng ta còn có hạn vì tổng sản lượng kinh tế quốc dân rất ít. Chúng ta chi ngân sách cho khoa học công nghệ mỗi năm là 2% tổng chi ngân sách là rất ít, chỉ khoảng trên 15-16 ngàn tỉ. Tuy nhiên, nếu sử dụng tốt thì hiệu quả sẽ tốt hơn” – Phó Thủ tướng nói.

Công khai minh bạch các đề tài nghiên cứu

Một lần nữa Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam lại nhấn mạnh vấn đề công khai minh bạch các đề tài nghiên cứu từ quá trình làm đến kết quả cuối cùng. Phó Thủ tướng cho rằng, việc công khai này rất quan trọng bởi nếu các đề tài thực sự tốt thì sẽ được chia sẻ trong cộng đồng, xã hội, doanh nghiệp để người ta ứng dụng, để người ta không phải nghiên cứu lại nữa. Còn nếu những đề tài đó là không tốt, không thiết thực, không chất lượng thì cộng đồng người ta cũng sẽ có ý kiến đánh giá.

Phó Thủ tướng cũng cho rằng, cần phải tạo môi trường, hỗ trợ điều kiện cần thiết và truyền cảm hứng để những sinh viên ĐH tốt nghiệp ra trường sẵn sàng hiến thân cho khoa học và khởi nghiệp sáng tạo. Mặc dù vấn đề này đã làm những cần phải phát triển mạnh mẽ hơn.

Bên cạnh đó cần phải làm cho nhận thức chung của xã hội, hiểu biết của xã hội về khoa học được nâng lên.

“Bằng các công cụ khoa học cần thiết, đặc biệt là công nghệ thông tin chúng ta phải làm sao để toàn dân, không chỉ là các nhà khoa học, nhà quản lý, sinh viên mà cả những người dân bình thường được phổ biến, trang bị kiến thức khoa học và công nghệ cần thiết, để cuộc sống của họ khỏe mạnh, an toàn hơn. Để công việc hàng ngày của họ có hiệu quả cao hơn” – Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam chia sẻ.

Để từng bước hiện thực hóa việc này, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cũng cho biết, ngày 18/5, ông đã ký quyết định Đề án “ Xây dựng một hệ trí thức Việt số hóa”. Thực hiện đề án này sẽ huy động được cộng đồng các nhà khoa học, cộng đồng các bạn trẻ yêu khoa học, tất cả mọi người cùng tham gia để chúng ta dựa trên các thành tựu chung của khoa học nhân loại và của Việt Nam. Chúng ta sẽ hệ thống hóa lại, đặc biệt là khuyến khích các bạn trẻ viết rất nhiều các ứng dụng để khai thác toàn bộ kho tàng dữ liệu đó, phục vụ cho nhu cầu thiết thực của tất cả mọi người.

Nguyễn Hùng