GS Hoàng Ngọc Hiến qua lời kể của các học trò

(Dân trí) - Tối 4/7, tại trung tâm Văn hóa Pháp đã diễn ra buổi tri ân GS Hoàng Ngọc Hiến với sự góp mặt của rất nhiều Giáo sư, Tiến sĩ... từng là học trò hoặc là người ngưỡng mộ cố Giáo sư Hoàng Ngọc Hiến.

Trước gi ta đàm, Hà Ni mưa ln, nhng tưởng s làm nht lòng nhng người đến tham dự, nhưng không, khán phòng nơi din ra ta đàm vn cht kín ch ngi. Đến tham d ta đàm, không ch có nhng bn văn, nhng người anh em, nhng người hc trò ca người giáo sư, người thy Hoàng Ngc Hiến, mà còn có nhiu cơ quan báo đài, nhiu gương mt tr có, già có là nhng người quan tâm và kính phc nhng đóng góp ca thy cũng đu có mt đúng gi.

Giáo s

Giáo sư Hoàng Ngc Hiến sinh ngày 21/7/1930 ti ph Hàng Nâu, thành ph Nam Đnh. Sinh ra trong mt gia đình có truyn thng Nho hc kết hp vi Tây hc, có l vì thế mà ông có th tiếp cn mt cách d dàng nhng kiến thc t c lý trí ca phương Tây và trc giác cũng như tâm linh ca phương Đông.

Năm 1959, ông là mt trong năm người được c đi làm lun văn tiến sĩ v văn hc Nga ti trường Đi hc tng hp Mát-xcơ-va, Liên Xô cũ; và ông cũng là mt trong năm người đã bo v thành công lun án tiến sĩ văn hc lúc by gi.

Năm 1979, ông thành lp trường Viết văn Nguyn Du và gi cương v Hiu trưởng trong nhiu năm lin ti đây. Đến tn lúc gn cui đi, ông còn cùng vi giáo sư Nguyn Khc Mai thành lp nên Trung tâm Nghiên cu Minh triết Vit năm 2007. Ông mt do bo bnh vào đêm khuya ngày 24/1/2011.

Nói v Giáo sư Hoàng Ngc Hiến là nói v mt con người có nhiu danh xưng, nhà giáo, nhà phê bình, nhà văn, dch gi, nhà nghiên cu…, tên gi nào thì giáo sư Hoàng Ngc Hiến cũng có nhng đóng góp sâu rng. Chng vy mà giáo sư Phm Vĩnh Cư - người hc trò yêu ca giáo sư Hoàng Ngc Hiến trong bui ta đàm ngày 4/7 va qua đã khiêm nhường nói: “Tôi không phi là Giáo sư, tôi không phi như anh Hoàng Ngc Hiến, được bn bè trong nước và quc tế thán phc, tôn vinh là Giáo sư, tôi cùng lm, ch đáng là Phó Giáo Sư thôi, chưa xng đáng là Giáo sư”.

Giáo s

Giáo sư Hoàng Ngc Hiến đ li cho đi hơn 30 công trình nghiên cu hoàn chnh gm nhiu tiu lun, kho cu, sách dch, chuyên đ… và còn rt nhiu bn tho còn dang d. Ông được biết đến như mt người chuyên đt câu hi, chuyên gây tranh cãi. Giáo sư Nguyn Khc Mai hin đang là Giám đc trung tâm Minh triết Vit chia s: “Hoàng Ngc Hiến là con người ca nhng câu hi, mà li là câu hi đúng. Cái bt hnh ca con người là hay hi nhng câu hi sai, ri dn đến câu tr li sai. Nhưng, Hoàng Ngc Hiến thì luôn hi đúng.”

Ngoài nhng din gi chính được mi đến tham d ta đàm là GS Phm Vĩnh Cư; GS Nguyn Khc Mai; nhà thơ, nhc sĩ Nguyn Trng To; nhà phê bình văn hc Đ Lai Thúy; TS Trn Thu Dung, dưới s ch ta ca nhà văn Đà Linh thì còn rt nhiu nhng din gi “t nguyn” khác, là nhng nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cu trng tài trng tm lòng ca GS Hoàng Ngc Hiến có mặt tại sự kiện này.

Nhng din gi “t nguyn” như là nhà văn Đng Thân, nhà văn Nguyn Thy Kha, nhà phê bình Li Nguyên Ân, nhà thơ, nhà văn Nguyn Huy Thip, nhà văn Văn Chinh, nhà thơ Hu Thnh… đã đem đến ta đàm nhng tham lun chi tiết ca mình v GS Hoàng Ngc Hiến, nhưng do khuôn kh chương trình b hn chế v thi gian, nhng tham lun này biến thành câu chuyn ca nhng chia s, nhng k nim đáng nh v v GS này.

Đ

Đi vi người din gi nào thì cũng là nhng người không hàm ơn trc tiếp GS Hoàng Ngc Hiến thì cũng là nhng người hàm ơn gián tiếp ông. Bi vy, đi vi h, mi k nim vi ông đu đáng quý, đáng trân trng, chng th nào quên trong sut cuc đi ca h. Trước nhng li phát biu ca các din gi, bà Nga, v ca GS Hoàng Ngc Hiến ch ngi lng im nghe. Riêng đến khi nhà thơ nhà văn Nguyn Huy Thip đc bài thơ phú ca ông v GS Hoàng Ngc Hiến, nhng git nước mt ca bà lng l rơi trên hai khóe mt đã đ nhăn nheo vì tui già.

Trong cuc đi nghiên cu ca GS Hoàng Ngc Hiến, có l điu gây nhiu sóng gió cho bn thân ông nht, chính là đnh nghĩa “ch nghĩa hin thc phi đo”. K t khi ông công b đnh nghĩa này trên văn đàn, cuc đi ca ông gp nhiu thăng trm. Có ý kiến cho rng, nếu ông không công b đnh nghĩa này ra, có l, s nghip ca ông còn có nhiu danh li và đa v hơn na; trái li, cũng có ý kiến không đng tình, cho rng, chính nh cái đnh nghĩa “ch nghĩa hin thc phi đo” y mà GS Hoàng Ngc Hiến mi có được tiếng vang ln như ngày hôm nay.

Nói v nhng bn dch ca GS Hoàng Ngc Hiến, không ai không tha nhn nhng bn dch y va đm cht thun Vit, va gãy gn, khúc triết, li hết sc tương đng vi bn gc. Nhiu thế h dch gi tìm đến nhng hướng dn cũng như nhng kiến thc dch thut mà ông chia s qua nhiu ngun khác nhau. Nhiu người dù không hc ông ngày nào, cũng gi ông bng danh xưng tôn kính: Thy Hoàng Ngc Hiến.

Buổi toạ đàm còn có sự góp mặt của vợ cố Giáo sư Hoàng Ngọc Hiến
Buổi toạ đàm còn có sự góp mặt của vợ cố Giáo sư Hoàng Ngọc Hiến

Người hc trò khóa 1 hết sc yêu quý gia đình GS Hoàng Ngc Hiến, nhà thơ Hu Thnh khng đnh: "Chúng ta còn phi tiếp tc v chân dung v GS Hoàng Ngc Hiến bi GS Hoàng Ngc Hiến tiêu biu v nhiu phương din”. Qu vy, chng th nói GS Hoàng Ngc Hiến tiêu biu mt phương din đơn l nào, mà trong tt c nhng lĩnh vc ông tham gia, ông đu là mt cá nhân xut chúng. Có l ch có th nói GS Hoàng Ngc Hiến là mt hc gi ln ca Vit Nam đương đi".

Trước câu hi ca mt bn tr dành cho GS Nguyn Khc Mai v vic các nhà nghiên cu s làm gì đ tiếp ni nhng công sc ca GS Hoàng Ngc Hiến đ li, ông tr li mt cách chân thành nht có th: “Chúng tôi s tiếp tc ch, nhưng chúng tôi gi gm, nh cy các bn tr hãy cùng nhau nghiên cu nhng điu còn dang d mà Hoàng Ngc Hiến đ li”.

GS Hoàng Ngc Hiến đã sng mt đi cng hiến cho nhng nghiên cu, nhng công trình ca mình. Đến lúc cui đi, bnh tt cũng chng th làm ông nao núng vào phút lâm chung. Nhà thơ Hu Thnh, người hc trò duy nht bên cnh GS lúc chia xa nghn ngào: “Phút lâm chung ca người sp ra đi sao li thanh thn đến như vy. Gương mt ông hin lên đy đ chân dung ca mt con người thanh thn, biết mình là thế nào, đi là thế nào. Có l, thy không bao gi phi đi tìm câu hi mình là ai, đi là gì c”.

Cố GS Hoàng Ngọc Hiến
Cố GS Hoàng Ngọc Hiến

Bui ta đàm kết thúc vi li chia s ca nhà phê bình văn hc Đ Lai Thúy. Mt phn nào đó, nhng người bn, người anh em, người hc trò ca GS Hoàng Ngc Hiến đã tha lòng khi được cùng ngi li bên nhau tri ân công lao ca người bn, người anh em, người thy Hoàng Ngc Hiến, cùng nhau ôn li nhng k nim ca riêng mi người, mà trong đó, nhân vt trung tâm vn c luôn là GS Hoàng Ngc Hiến.

Hơn 2 gi din ra ta đàm dường như là không đ đ h bàn lun, đ hc trò chuyn vi nhau, trò chuyn cho nhng người tham gia ta đàm nghe, biết, và hiu thêm phn nào v người thy, người giáo sư đáng kính Hoàng Ngc Hiến. Nhưng, ai ai cũng hiu sâu sc thêm v s dng công, v mong mun con người ta ngày mt lương thin, t tế. Bi suy cho cùng, người t tế là người mà ông luôn mun tìm đến.

Bình Yên